*************************************************

Κριτική στο Περιοδικό Jazz & Τζαζ / Τεύχος 228, Μάρτιος 2012 
του Θωμά Ταμβάκου

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ:
Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης


Στην παρούσα έκδοση δύο ηχογραφημάτων της ΕΜΙ Classics παρουσιάζεται ο δημιουργικός κάματος της δεκαετίας 2000-09 του Θανάση Μωραΐτη ως συνθέτη λόγιας μουσικής. Τιτλούμενη ως «Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης» η έκδοση επανέφερε στο προσκήνιο το ερώτημα της ποιοτικής δημιουργίας αυτοδίδακτων συνθετών -για τον χώρο της λόγιας μουσικής- όπως ο θ. Μωραΐτης (γνωστός όμως ως συγγραφέας και ερευνητής).
    Η καθηλωτική-συντριπτική απάντηση του δημιουργού με την υπέροχη από κάθε άποψη μουσική του, εμβριθή σε αμέτρητα συναρπαστικά ηχοτοπία κλίνει την πλάστιγγα στην κατάφαση.
    Δεν γνώριζα αρκετά για τον θ. Μωραΐτη ως μουσουργό, πέραν της ερμηνευτικής ενασχολήσεώς του με την έντεχνη (Θεοδωράκης, Χατζιδάκις) και την παραδοσιακή (αρβανίτικα τραγούδια) μουσική. Μετά την ακρόαση όμως των δύο αυτών ηχογραφημάτων άλλαξα άρδην γνώμη, δηλώνοντας εντυπωσιασμένος από τη μουσική δημιουργία του. Ο ίδιος είχε τονίσει ότι τα συμφωνικά αυτά έργα (όπως τα ονομάζει) είναι γραμμένα από κάποιον που δε σπούδασε μουσική στο ωδείο, αλλά, μόνος του, δίπλα στους μουσικούς.
    Η πλήρης λοιπόν και λίαν ευχάριστη ανατροπή με το παρόν ανέδειξε την εικόνα μίας γνήσιας και σπουδαίας δημιουργίας, πολυποίκιλης -κυρίως ως προς τη θεματολογία και την ενορχήστρωση- και αθησαύριστης.
    Στο δύσκολο αυτό εγχείρημα, ευτυχώς, άξιοι συμπαραστάτες του συνθέτη ήταν μία πλειάδα κορυφαίων ερμηνευτών οι οποίοι πίστεψαν σ’ αυτόν κι έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους. Αυτή η αγαστή σύζευξη ποιοτικής δημιουργίας-ερμηνείας διατρέχει καθ’ ολοκληρίαν το χορταστικό (διπλό) ηχογράφημα και ο ακροατής μόνον κερδισμένος αισθάνεται.
    Ως προς τις λεπτομέρειες: έξι ανόμοιες, ισάξιες ποιοτικώς, συνθέσεις (ανά τριάδα σε κάθε ηχογράφημα). Ξεκινώντας από τον συγκλονιστικό πενταμερή κύκλο τραγουδιών για φωνή, ορχήστρα εγχόρδων και πνευστών, σε ποίηση Κ. Καρυωτάκη, τη σολιστική «Ελεγεία» για βιολοντσέλο, το λυρικό και δύσκολο από τεχνικής απόψεως «Κοντσέρτο του Άμστερνταμ» για κιθάρα και ορχήστρα εγχόρδων, και καταλήγοντας στις -με τη σύζευξη παραδοσιακών και έθνικ στοιχείων-, «Ιστορίες της γιαγιάς θάλασσας» για σαντούρι, τσέμπαλο, βιολοντσέλο και κοντραμπάσο και «Φαγιούμ» για κανονάκι, πολίτικη λύρα, νέι, βιολοντσέλο και κοντραμπάσο.
    Συμμετέχουν η αγαπημένη μας Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ (μετρημένη, πιστή στο νόημα του χειρογράφου), η χαρισματική υψίφωνος Σόνια Θεοδωρίδου (ίσως η καλύτερη ερμηνεία σε ελληνικό φωνητικό κύκλο), ο κιθαρίστας Δημήτρης Κοτρωνάκης (η άφθαστη ερμηνεία του ανέδειξε το έργο ως ισάξιο διάσημων έργων του διεθνούς ρεπερτορίου), ο ομποΐστας Βαγγέλης Χριστόπουλος (η ερμηνεία του είναι πάντα συνυφασμένη με την εγγύηση), ο εκλεκτός βιολοντσελίστας Ρενάτο Ρίπο, η Ουρανία Λαμπροπούλου σαντούρι, η Σοφία Λαμπροπούλου κανονάκι, καθώς και το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο, εκ των κορυφαίων συνόλων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
                       
                          *************************************************

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  /   Hμερομηνία δημοσίευσης: 25-02-12
ΠOΛITIΣMOΣ 
Ανοιγμα στη διεθνή σκηνή

Το διπλό άλμπουμ του Θανάση Μωραΐτη κυκλοφορεί από την EMI Classics

Του Νίκου Βατόπουλου

Η ευχάριστη είδηση ότι η EMI Classics αποφάσισε να περιλάβει στις διεθνείς εκδόσεις της το διπλό άλμπουμ του Θανάση Μωραΐτη «Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης» (πρώτη κυκλοφορία 2010) έχει κάτι να μας πει για τις δυνατότητες της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας. Το άλμπουμ περιλαμβάνει έξι συνθέσεις, η πρώτη εκ των οποίων είναι μελοποιημένη ποίηση του Καρυωτάκη, με σύμπραξη της Καμεράτα (υπό τον Αλέξανδρο Μυράτ) και ερμηνεία της σοπράνο Σόνιας Θεοδωρίδου και σολίστ στο όμποε τον Βαγγέλη Χριστόπουλο. Θαυμάσιο και ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό είναι και το Κοντσέρτο του Άμστερνταμ για κιθάρα και ορχήστρα εγχόρδων με σολίστ τον Δημήτρη Κοτρωνάκη, που δίνει μία εξαιρετική ερμηνεία.

«Έχουμε έξι σύγχρονα μουσικά έργα, με διαφορετική δομή και φόρμα το κάθε έργο, με ιδιαίτερες ‘συζεύξεις’ παραδοσιακών και συμφωνικών οργάνων (Ιστορίες της γιαγιάς θάλασσας & Φαγιούμ), με απρόσμενες αρμονικές συνηχήσεις που αναβλύζουν από τη διαστηματική δομή των μουσικών κλιμάκων της παραδοσιακής και βυζαντινής μουσικής, των ‘δρόμων-μακαμιών’ των ρεμπέτικων και λαϊκών τραγουδιών και της σύγχρονης ευρωπαϊκής αρμονίας (Κουαρτέτο εγχόρδων & Ελεγεία για σόλο βιολοντσέλο)», λέει ο συνθέτης Θανάσης Μωραΐτης. «Με κύριο μέλημα η ενορχήστρωση και οι μελωδικές γραμμές κάθε μουσικού οργάνου να συμβάλλουν στην απόδοση του ύφους του ποιητικού λόγου (στην απόδοση του ‘καρυωτακισμού’ στον Κύκλο τραγουδιών σε ποιήματα του Καρυωτάκη). Με πολύπλοκη πολυφωνία στη γραφή των σολιστικών οργάνων και με ρυθμικές υποδιαιρέσεις των ‘κουτσών ή άλογων’ ρυθμών της παραδοσιακής μουσικής των Βαλκανίων (5/8, 8/8, 11/8 κτλ.) ώστε να αποδοθεί η πρόθεση για ‘διονυσιακό’ ύφος στη σύνθεση (Κοντσέρτο του Άμστερνταμ). Και όλα να συνυπάρχουν με μόνιμο παρονομαστή τη ‘μελωδία’».

Κορυφώσεις

Το άκουσμα του έργου του Θανάση Μωραΐτη είναι μία σύνθετη εμπειρία, όσο σύνθετη είναι και η αρχική σύλληψη και δομή του άλμπουμ. Με εντυπωσίασε η αρχιτεκτονική ισορροπία που επιτρέπει δραματικές κορυφώσεις και ανακουφιστικά πλατό, ούτως ώστε ο ακροατής να απορροφά σταδιακά και αθροιστικά την υπόγεια, αναβλύζουσα δύναμη του έργου. Είναι ισχυρή η συγκινησιακή εμπειρία.

Ιδιαίτερα παραστατικός, ο συνθέτης Θανάσης Μωραΐτης μάς εξομολογείται το περιβάλλον της σύλληψης του έργου. «Η παρτιτούρα και για τα έξι έργα γράφτηκε εξαρχής και ‘κάθετα’ για τη συγκεκριμένη οικογένεια μουσικών οργάνων που ακούγονται στο CD. Η άψυχη και μαύρη παρτιτούρα άρχισε να αναπνέει και να γίνεται ‘ζωή’ αμέσως με το κοίταγμα των χαρισματικών μουσικών που ανέλαβαν το θεάρεστο αυτό έργο. Όλοι μας, δημιουργός και ακροατές, οφείλουμε τουλάχιστον σεβασμό στην τέχνη όλων των συντελεστών, μουσικών και τραγουδιστών, γιατί χάρη σ’ αυτούς απέκτησαν νόημα τα έργα. Αγκάλιασαν τη μουσική μου και μένα και ξεκίνησε το ταξίδι με μόνιμο και παντοτινό προορισμό τα δύο μάτια απέναντι».

Η διεθνής έκδοση θα κυκλοφορήσει στις 28 Φεβρουαρίου 2012 στις αγορές της Γερμανίας, Αυστρίας, Ελβετίας, Τουρκίας, Ιαπωνίας, Κορέας, Ταϊβάν & Ελλάδας.
                         
                                       *************************************************

LIFO, τεύχος 230, 23 Δεκεμβρίου 2010

THE INFLUENTIALS 2010

35 ξεχωριστές προσωπικότητες της Αθήνας γράφουν στη LifO για τα πρόσωπα που έκαναν τη διαφορά το 2010.

 
Θανάσης Μωραΐτης

Επειδή είναι ο πρώτος Έλληνας μετά από περισσότερα από 20 χρόνια που κυκλοφορεί δίσκο στην EMI Classics.

Από τον Αλέξανδρο Μυράτ

Ήλθε. Δεν τον γνώριζα. Μιλήσαμε. «Θέλω να ηχογραφήσετε τη μουσική μου», είπε. Ανοίγοντας τις παρτιτούρες, είχα την εντύπωση ότι μου ανέθετε μονάκριβα παιδιά του. Δεν ήταν μπροστά μου ένας άλλος συνθέτης, όπως πάντα έχω την περιέργεια να συναντώ, αλλά λίγο σαν ένας συνθέτης «άλλος».
    Με την παραλαβή στα χέρια μου του τυπωμένου με νότες χαρτιού, και πριν το ανοίξω, πέρασε αστραπιαία, ταυτόχρονα, μέσα μου η αίσθηση ότι αυτός ο άνθρωπος, με το αγνό και καθαρό βλέμμα του, όπως με κοίταζε, δεν συνθέτει απλά για να περνάει τον χρόνο του. Αυτά, αν τα γράφω τώρα και μου παίρνει κάποιο φυσικό χρόνο για να τα διατυπώσω, είναι τα ακαριαία συναισθήματα που συμβαίνουν σχεδόν πάντα τα πρώτα δευτερόλεπτα μιας νέας γνωριμίας. 
    Η συνέχεια; Άνοιξα όπως κάνω πάντα, τουλάχιστον τα τριάντα τελευταία χρόνια, την πρώτη σελίδα, μετά την τελευταία, και κατόπιν αυτού μία τυχαία στη μέση. Και όπως συμβαίνει πάντα, τουλάχιστον τα τριάντα τελευταία χρόνια, η πρώτη αυτή εντύπωση που αποκομίζω από τη φαινομενικά επιπόλαια εκτίμηση δεν με διέψευσε. 
    Ο άνθρωπος που είχα μπροστά μου δεν συνθέτει για χόμπι, δεν συνθέτει γιατί είναι «επαγγελματίας του επαγγέλματος» –όπως θα έλεγε ο μεγάλος μου «δάσκαλος» Jean-Luc Godard– αλλά από επιτακτική αναγκαιότητα. 
    Το τυπωμένο χαρτί πρέπει να πάρει ζωή. Θα γίνουν κινήσεις, θα βγουν ήχοι. Θα πρέπει να τους καταΛΑΒΟΥΜΕ, να τους καταΝΟΗΣΟΥΜΕ. Στη διαδικασία αυτή κάνει -ίσως- την εμφάνισή της η αγάπη. Χωρίς την παρουσία της είμαστε καταδικασμένοι να μείνουμε κολλημένοι στην ύλη, τον ήχο στην προκειμένη περίπτωση. Αν όμως τύχει και αγαπήσουμε, έχουμε μία πιθανότητα να φύγουμε από την ύλη και να αγγίξουμε την ουσία της μουσικής. Αυτό συνέβη, όσο με αφορά, ήδη από τη μελέτη στο τραπέζι. Στην επόμενη φάση, όμως, πρέπει να μπορώ να καταφέρω να το μεταδώσω στους μουσικούς μου. Η Καμεράτα, ορχήστρα με ήθος και αρχές, στην πιο άχαρη φάση της εικοσάχρονης ιστορίας της λόγω της βαρβαρότητας του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει και εξελίσσεται όλα αυτά τα χρόνια (εννοώ το περιβόητο L.A.), αγκάλιασε αμέσως τα έργα αυτά και έκανε την υπέρβαση.
    Δεν θα μιλήσω για τη Μουσική, διότι δεν είμαι μουσικολόγος. Το άγγιγμα στις ψυχές όλων μας θα ακούγεται, θέλω να ελπίζω, στην ηχογράφηση των έργων σου. Ευχαριστώ εσένα, τον συνθέτη, για την ευκαιρία και πρόκληση που μας έδωσες να κάνουμε ίσως μία υπέρβαση. Σ' ευχαριστώ, Θανάση Μωραΐτη.

Ο Αλέξανδρος Μυράτ είναι μόνιμος μαέστρος της Καμεράτα - Ορχήστρας των Φίλων της Μουσικής.

                                       *******************************

Κριτική στο περιοδικό JAZZ&ΤΖΑΖ, τεύχος 216, Μάρτιος 2011

του Κορνήλιου Διαμαντόπουλου

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ
Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης 
(EMI CLASSICS)

Συχνά-πυκνά (ή και σπανίως) συμβαίνουν πράγματα που μας ξαφνιάζουν άλλοτε θετικά, άλλοτε αρνητικά. Οι εκπλήξεις είναι στο πρόγραμμα. Δεν θα έπρεπε όμως αφού, εξαιρουμένων των θεομηνιών (σεισμών, λοιμών, καταποντισμών κ.λ.π.) οι περισσότερες των περιπτώσεων, κατά βάθος, είναι εκπλήξεις με … προαναγγελία. Τα σημάδια, ευαγγελιζόμενα ή δυσοίωνα, χαρμόσυνα ή ζοφερά, πάντοτε προλέγουν, «προφητεύουν» αυτό που οι μη-ευαίσθητοι δέκτες θα αποκαλέσουν «έκπληξη» την επομένη. Σ’ αυτή την περίπτωση μπορούμε να εντάξουμε τον πρόσφατο δίσκο του Θανάση Μωραΐτη ο οποίος (σημειωτέον) είναι ο πρώτος συμπατριώτης μας που κυκλοφορεί CD του στην EMI Classics από την δεκαετία του ’90… Το διπλής δισκέτας έργο του, σε πρώτο άκουσμα –αλλά και δεύτερο, και τρίτο– ακούγεται εντυπωσιακό! Τηρουμένων των συγχρόνων, εντοπίων, αναλογιών, περισσότερο κι από εντυπωσιακό! Δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται έτσι γιατί ναι μεν πέφτει σαν μεγάλιθος στα λιμνάζοντα ύδατα της κλασικότροπης, ούτως ειπείν, δισκογραφίας, πλην όμως οι ενδείξεις βοούσαν. Γνωρίζαμε τον συνθέτη-τραγουδιστή που εμπιστεύτηκαν κάποτε ο Μίκης κι ο Μάνος όταν ο Μωραΐτης ήταν ακόμη ένας νεαρός άγνωστος. Γνωρίζαμε τις σπουδές του (βυζαντινή μουσική) τις συνεργασίες του (Μάρκος Δραγούμης, Δημήτρης Λέκκας) συν ένα μέρος από την ως τώρα ευπρόσωπη, αξιόλογη, πολυδιάστατη δισκογραφική παρουσία του. Δεν γνωρίζαμε το ερευνητικό του έργο πάνω στην ανθολόγηση των Αρβανίτικων Τραγουδιών, τα συμφωνικά – χορωδιακά του έργα, τις συνθέσεις μουσικής δωματίου και την Missa Graeca, μία Θεία Λειτουργία. Μαθαίνοντας όσα δεν γνωρίζαμε και προσεκτικά ακούγοντας όσα γνωρίζαμε, θα μπορούσαμε να προεικάσουμε τον ερχομό ενός σημαντικού πονήματος όπως οι «Εικόνες…». Τόσο ο υποφαινόμενος όσο και άλλοι (του ευρύτερου «έντεχνου» χώρου) αισθάνθηκαν την «έκπληξη» απολαμβάνοντας ένα πυκνά επεξεργασμένο δίωρο λυρικών, ατμοσφαιρικών, σχεδόν ονειρικών συνθέσεων. Ανατρέχοντας όμως στα πεπραγμένα του Θ. Μ. βλέπουμε πως «το είχε» κι απλώς ήταν θέμα χρόνου και συγκυριών. Ο σπόρος, ήταν εμφανές πως υπήρχε: Βρήκε χώμα, ήλιο και βροχή, και να που βλάστησε…
    Έξι τα έργα. Κατ’ αρχήν ο «Κύκλος τραγουδιών σε ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη (1896-1928)» για φωνή και ορχήστρα εγχόρδων και πνευστών. Η Σόνια Θεοδωρίδου, ένα κουαρτέτο-κοντσερτίνο (όμποε, κοραγγλέ, κόρνο, άρπα) και η Καμεράτα-Ορχήστρα των  Φίλων της Μουσικής συμπράττουν. Ακολουθεί η «Ελεγεία για σόλο βιολοντσέλο» με τον κορυφαίο βιρτουόζο Ρενάτο Ρίπο, και το «Κουαρτέτο εγχόρδων αρ.1, σε χρωματικούς τρόπους» με το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο.
    Το δεύτερο CD περιλαμβάνει το «Κοντσέρτο του Άμστερνταμ» (διότι εκεί συνετέθη) μία σύνθεση για κιθάρα και έγχορδα, με τον Δημήτρη Κοτρωνάκη και την Καμεράτα. Στη συνέχεια έχουμε τις «Ιστορίες» της γιαγιάς θάλασσας» για 4 όργανα και το «Φαγιούμ» για 5 όργανα. Ο χώρος  δεν επιτρέπει διεξοδική αναφορά σε όλα. Θα προσυπογράψουμε την κρίση του συνθέτη πως «με διαφορετική δομή και φόρμα το κάθε έργο, με ιδιαίτερες συζεύξεις παραδοσιακών και συμφωνικών οργάνων, με απρόσμενες αρμονικές συνηχήσεις που αναβλύζουν από την διαστημική δομή των δρόμων (…) αποδίδεται η πρόθεση για Διονυσιακό ύφος στη σύνθεση και όλα συνυπάρχουν με μόνιμο παρονομαστή τη μελωδία».
  Και τα έξι έργα ως ακροάματα, αυστηρότητα, θλίψη, νοσταλγία, εσωστρέφεια, βαθύτητα (υποκειμενικά πάντα) αλλά τα δύο τελευταία προσφέρουν και πρωτόφαντα ηχοχρώματα. Στις «Ιστορίες…» έχουμε την Ουρανία Λαμπροπούλου: σαντούρι, τον Ρενάτο Ρίπο: βιολοντσέλο, τον Βασίλη Λιαρμακόπουλο: κοντραμπάσο και τον Τάκη Φαραζή: τσέμπαλο και διεύθυνση. Παρτιτούρα ιδιαίτερης αισθητικής, χωρίς περιττούς δεξιοτεχνισμούς, με οικονομία μέσων και κάποιες στιγμές πραγματικά μαγικές! Ένα εικοσάλεπτο έργο τέχνης! Στον επίλογο («Φαγιούμ») το κουιντέτο είναι: Κανονάκι, πολίτικη λύρα, νέι, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο (Σοφία Λαμπροπούλου, Σωκράτης Σινόπουλος, Χάρης Λαμπράκης, Ρενάτο Ρίπο, Βαγγέλης Ζωγράφος). Διευθύνει ο συνθέτης. Δεν υπάρχουν λόγια γι’ αυτό το κομψοτέχνημα. Όχι μόνο πρόκειται για εξαίσιο ηχοποίημα, αλλά συνιστά και δόκιμη πρόταση του παρελθόντος και του μέλλοντός μας σε ένα τόσο ρευστό μουσικό παρόν.
    Θα κλείσουμε δίνοντας τον λόγο στον Αλέξανδρο Μυράτ ο οποίος διευθύνει την Καμεράτα στο Κοντσέρτο και τον Κύκλο Καρυωτάκη. Περιγράφει την πρώτη του γνωριμία με τον συνθέτη και την παρτιτούρα του: «Άνοιξα, όπως κάνω πάντα τα 30 τελευταία χρόνια, την πρώτη σελίδα, μετά την τελευταία και κατόπιν μία τυχαία, στη μέση. Και όπως συμβαίνει πάντα… η πρώτη αυτή εντύπωση δεν με διέψευσε. Ο άνθρωπος που έχω μπροστά μου δεν συνθέτει για χόμπι, δεν είναι επαγγελματίας του επαγγέλματος (…) αλλά από επιτακτική αναγκαιότητα».
                                                ***********************

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / Βιβλιοθήκη, Σάββατο 30 Οκτωβρίου 2010

Το θαύμα του Θανάση Μωραΐτη

Από τον Γιώργο Χρονά
Πάει καιρός, στο τραπέζι που γράφω, η μουσική που με συνοδεύει είναι το διπλό CD του Θανάση Μωραΐτη Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης, στην ΕΜΙ Classics. Οι πιο πολλοί νομίζουν πως οι συγγραφείς, οι ποιητές δεν ακούνε μουσική, παρά μόνο γράφουν και διαβάζουν! Τίποτε άλλο. Ούτε ο Καντ, φαντάζομαι. Ή μόνον αυτός ζούσε έτσι. Τι ψέμα! Ο Σοφοκλής, στον Οιδίποδα Τύραννο, μιλάει για τη Σφίγγα με τη φράση - η άγρια τραγουδίστρια. Τη φαντάζομαι να λέει τον χρησμό της αγριεμένη. Με μέλος. Για να γίνεται περισσότερο αντιληπτή. Ιερή.
    Η μουσική δεν ορίζεται. Ακροάται. Βυθίζει. Ανυψώνει. Εμφανίζει το φαινόμενο της παλίρροιας –της αμπώτιδος. Με παράλληλες, ταυτόσημες ή αλληλοδιαδεχόμενες καταστάσεις.
    Ο Παζολίνι ορίζει τη μουσική –σ’ ένα ποίημά του– ασαφή. Κάτω από τον ουρανό της ασάφειας, του δολοφονημένου ποιητή, θα σας περιγράψω τι αισθάνομαι όταν ακούω αυτή τη σύνθεση, που ο σοβαρός αυτός άνθρωπος, ο Θανάσης Μωραΐτης, συνέθεσε.
    Ο Καρυωτάκης, στο πρώτο CD, φτάνει στ’ αυτιά μας, αφού η μουσική προετοιμασία του συνθέτη μάς καθαρίσει από κάθε άλλη ακρόαση μουσικής, ήχων, φωνής. Τα ποιήματα του 1919, 1921 που διαλέγει ο Μωραΐτης, φέρνουν στην μνήμη στίχους των Λένον, Πολ Μακ Κάρντεϊ, Κοέν, Τζόνι Μίτσελ, Τζόαν Μπαέζ, Ντίλαν... Τοπία φύσεως και ψυχής. Η Ελεγεία του συνθέτη στο ποίημα «Άνοιξη», 10.36', μοιάζει μια όαση, ένα περπάτημα σε τοπίο που κινηματογραφεί για τον ποιητή ο Ταρκόφσκι. Μοιραίο το κοίταγμα. Μοιραία η γνώση. Ένα πένθος πάνω από την όψη των πραγμάτων, τα αυτοπορτρέτα του ποιητή. Κι έπειτα, αφού μας προετοιμάσει όπως οι Αιγύπτιοι ιερείς, μας αφήνει στον σκοτεινό κήπο των ποιημάτων. Σαν να μας δείχνει τη Μαύρη Θάλασσα. Ο ζωογόνος ζόφος του Καρυωτάκη συμπλέει αρμονικά και αναδεικνύεται μοναδικά μέσα από τα άσματα που η Σόνια Θεοδωρίδου αρχίζει να ξεδιπλώνει στο σκοτάδι του νου μας, της ακοής μας. Σπαράζει και αφήνει τη φωνή της να μας κάψει. Στα άλλα δύο έργα που ακολουθούν, μολονότι αναγράφεται ότι γράφτηκαν το 2009, και ο Καρυωτάκης το 2001, είναι στον απόηχο του πρώτου μέρους, σαν να συμπληρώνουν, λυρικά, το φορτίο του ποιητή.
    Στο δεύτερο CD, Το Κονσέρτο του Άμστερνταμ, για κιθάρα και ορχήστρα εγχόρδων, με τα τρία μέρη του, ομοιάζει σαν μια είσοδο ανθρώπων του Λόρκα, της Τέχνης από τη βόρεια Αφρική, την Ανατολή στις Κάτω Χώρες, στην πολιτισμένη Ολλανδία. Στο φημισμένο λιμάνι του Άμστερνταμ. Του Ζακ Μπρελ. Στην αυστηρή εκτέλεση του Ντέιβιντ Μπάουι.
    Τα άλλα δύο έργα του δεύτερου CD συνομιλούν με τη Θάλασσα. Και τα Φαγιούμ. Σαν μια επαναφορά στην ταυτότητα. Την όποια ταυτότητα. Το σαντούρι ερωτοτροπεί, ενώνεται με το τσέμπαλο, το βιολοντσέλο ή το κοντραμπάσο. Το κανονάκι, την πολίτικη λύρα, το νέι. Ευτύχησε ο Θανάσης Μωραΐτης, κι εμείς μαζί του, έχοντας τέτοιους συνεργάτες. Το αποτέλεσμα είναι αριστουργηματικό και του οφείλουμε τα πάντα.

Οι Μούσες ήταν μαζί του.

                                                ***********************

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Πέμπτη 16 Σεπτεμβρίου 2010

Σε ήχο ελληνικό

Του ΓΙΩΡΓΟΥ Ε. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ:
Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΕΜΙ CLASSICS

Έργα ανάτασης σε μέρες μιζέριας

Δύο έργα του Θανάση Μωραΐτη, που κρατούν ζωντανή την ελπίδα πως δεν «απέσβετο το λάλον ύδωρ» στο χώρο της μουσικής δημιουργίας στον τόπο μας. «Κύκλος τραγουδιών σε ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη» και «Κοντσέρτο του Άμστερνταμ». Ίσως δεν είναι φανερή (μπορεί κιόλας να είναι ώς και φανταστική) η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο γεγονός ότι δημιουργούνται σήμερα στον τόπο μας τέτοια έργα και στη ζοφερή ατμόσφαιρα που βιώνει η χώρα αυτόν τον καιρό. Μπορεί να φαίνεται και αντιφατικό: έργα σαν αυτά αντιστοιχούν σε εποχές πνευματικής ανάτασης και όχι σε μέρες μιζέριας και πολλαπλής πενίας. Όπως και να έχει, πάντως, είναι ένα γεγονός: Έχουμε δύο σπουδαία έργα που, όπως όλα τα σπουδαία έργα, περιμένουν κι αυτά το ανοιχτό πνεύμα του κάθε ακροατή για να του χαρίσουν την ευχαρίστηση που εκ της φύσεως και του προορισμού της χαρίζει η μουσική. Δεν αναφέρθηκα τυχαία στον κάθε ακροατή. Ίσως έχουμε ξεχάσει πως στην εποχή της κυριαρχίας των ΜΜΕ και των μηχανισμών προβολής και επιβολής, και στο πλαίσιο της πνευματικής υποβάθμισης που αυτά απεργάζονται, έχει αμβλυνθεί η ευαισθησία αλλά και η διάθεση του κοινού ακροατή να επισκοπήσει όλο το εύρος του καλλιτεχνικού προϊόντος που παράγουν και του προσφέρουν οι δημιουργοί. Δυστυχώς, ο ορίζοντας που καλλιεργείται, προβάλλεται και επιβάλλεται είναι στενός όσο και θολός. Η μεγάλης αποτελεσματικότητας διαφήμιση εφαρμόζει στο κοινό παρωπίδες και μεγαλώνει το μύθο πως υπάρχουν μορφές και είδη μουσικής «κατάλληλα», τάχα, ή «ακατάλληλα» για τούτο ή για εκείνο κοινό. Μύθος. Και όπως κάθε μύθος, έχει κι αυτός τη δύναμή του. Έναν αντίλογο έχει διατυπώσει πριν από 180 χρόνια περίπου ο εκ Μαδύτων Χρύσανθος, Αρχιεπίσκοπος Δυρραχίου, στο έργο του «Μέγα Θεωρητικόν της Μουσικής»: «Δεν είναι ανάγκη να είναι τις ειδήμων της μουσικής διά να αισθάνηται την υπ’ αυτής ηδονήν, όταν ακούει κανένα μέλος ευχάριστον, αλλ’ αρκεί να έχει καλήν αίσθησιν...». Καλαισθησία, δηλαδή, απαιτεί η τέχνη, αγαθό εν ανεπαρκεία, στις μέρες της τηλεόρασης.
    Κατά την ταπεινή μου γνώμη, τα δύο αυτά έργα αποτελούν ορόσημο. Δεν προτίθεμαι να «ταλαιπωρήσω» τους αναγνώστες με ειδικές τεχνικές και «μουσικολογικές» αναφορές, για τη δομή, τη φόρμα, τις πολύ ενδιαφέρουσες αρμονικές προτάσεις, ή τη φύση των μουσικών κλιμάκων, των τρόπων ή ήχων, τις διαδρομές του μελωδικού υλικού μέσα από την αρχαία, τη δημοτική και τη νεότερη ευρωπαϊκή μουσική. Ούτε για τα ρυθμικά σχήματα επί των ιδιότυπων πεντάσημων, ενδεκάσημων και άλλων «ιδιότροπων» μέτρων. Ένα πραγματικό έργο τέχνης διακρίνεται και από τέτοιες ή παρόμοιες αρετές (όταν αποτελούν αρετές) μα και από άλλα. Εδώ, προσωπικώς τουλάχιστον, θαύμασα την κατασκευή του μέλους (και στα δύο, διαφορετικής δομής και φόρμας, έργα) την οποία βρήκα πρωτότυπη και ταυτόχρονα πιστή σ’ ένα πνεύμα σεβασμού της ιστορίας και της μεγαλοσύνης της παράδοσής μας. Θαυμαστά, επίσης, βρήκα: Τη Σόνια Θεοδωρίδου. Τη μελοποίηση του Καρυωτάκη (ο συνθέτης, ως όφειλε, επιφύλαξε εξαιρετική τιμή στον ποιητικό λόγο). Την «Ελεγεία για σόλο βιολοντέλο» και τον σολίστα Ρενάτο Ρίπο. Τον Δημήτρη Κοτρωνάκη στο «Κοντσέρτο του Άμστερνταμ», έργο δύσκολο αλλά άξιον. Κορυφαίος, άριστος και αδύνατον να αντισταθεί κανείς στο κάλλος και τη μαγεία του παιξίματός του, ο Βαγγέλης Χριστόπουλος (όμποε). Και όπως πάντα στο ύψος της, να βεβαιώνει μια φορά ακόμα την αξία της, η Καμεράτα υπό τον Αλέξανδρο Μυράτ.

                                                ***********************

Κριτική στο Δίφωνο, Δεκέμβριος 2010

της Λιάνας Μαλανδρενιώτη

ΔΙΣΚΟΚΡΙΤΙΚΗ
ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης
Καμεράτα - Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής
Αλέξανδρος Μυράτ / Σόνια Θεοδωρίδου / Δημήτρης Κοτρωνάκης / Βαγγέλης Χριστόπουλος / Ρενάτο Ρίπο / Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο / Ουρανία Λαμπροπούλου / Σοφία Λαμπροπούλου

Προξενεί ευχάριστη έκπληξη η παρούσα δισκογραφική έκδοση, όχι για το γεγονός ότι ο Θανάσης Μωραΐτης, συνθέτης, τραγουδιστής, ερευνητής παρουσιάζει εδώ έξι μουσικά έργα συμφωνικής μουσικής, αλλά για το γεγονός ότι έχουμε έξι έργα υψηλής συνθετικής δημιουργίας που έρχονται να πλουτίσουν την εργογραφία της σύγχρονης ελληνικής μουσικής δημιουργίας. Επίσης, ευχάριστη έκπληξη είναι το γεγονός ότι κορυφαίοι συντελεστές της ελληνικής μουσικής, (η εθνική Ελλάδος, σχολίασε κάποιος, στην παρουσίαση του δίσκου), ερμηνεύουν τα πανέμορφα αλλά άκρως απαιτητικά αυτά έργα. Ο ίδιος δηλώνει αυτοδίδακτος στην ευρωπαϊκή μουσική και ποιος να τον πιστέψει; Η συλλογή Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης αποτελείται από έργα συμφωνικής δομής, με διαφορετική φόρμα το κάθε ένα, με αξιοθαύμαστες «συζεύξεις» παραδοσιακών και συμφωνικών οργάνων, με «αρμονικές» και μουσικές «συνηχήσεις» βγαλμένες και μετουσιωμένες από την παραδοσιακή και βυζαντινή μουσική αλλά και από τους «δρόμους» και τα «μακάμια» των ρεμπέτικων και λαϊκών τραγουδιών. Όλα αυτή με τη συνύπαρξη της σύγχρονης ευρωπαϊκής αρμονίας.
    Και αλήθεια, ποιος να πιστέψει ότι αυτή η πολύπλοκη μελωδική γραφή των σολιστικών οργάνων δεν είναι αποτέλεσμα ακαδημαϊκών σπουδών σύνθεσης και μάλιστα δίπλα σε επώνυμους δασκάλους; Αν όχι, έχουμε ένα σπάνιο ταλέντο συνθετικής γραφής. Μιας γραφής καθαρά ποιητικής, με εσωτερικότητα, υποβολή και πλούσια σε μουσικές ιδέες και εικόνες. Στο πρώτο έργο ο Κύκλος τραγουδιών σε ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη γραμμένο για φωνή, ορχήστρα εγχόρδων και πνευστών, η ποιητική υπόσταση του Καρυωτάκη ποτισμένη με την θεία εκείνη ουσία που εξαϋλώνει τον λόγο για να τον κάνει ποίηση, συναντάται με την ευαισθησία του συνθέτη και γίνεται μουσική. Ιέρεια σε αυτή την λειτουργία η σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου, απόλυτα ταυτισμένη με τη βαθύτερη εσωτερική διάσταση του ποιητή καταθέτει ανεπανάληπτες στιγμές ερμηνείας.
    Και τα έξι έργα του συνθέτη οικοδομούνται γύρω από μία ποιητική διάθεση, από ένα ποιητικό κέντρο που περικλείει την αρχική έμπνευση και δένει αρμονικά όλα τα μέρη. Με ιδιαίτερη σπουδή η ενορχήστρωση και οι μελωδικές γραμμές κάθε οργάνου συμβάλλουν στην απόδοση του ποιητικού ύφους. Σπουδαίες ερμηνείες έχουμε από τους σολίστες Βαγγέλη Χριστόπουλο στο όμποε, στην  ελεγεία στο ποίημα «Άνοιξη», Δημήτρη Κοτρωνάκη στην κιθάρα στο Κοντσέρτο του Άμστερνταμ, Ρενάτο Ρίπο στο βιολοντσέλο στην Ελεγεία για σόλο βιολοντσέλο.
 Επίσης από την Ουρανία Λαμπροπούλου στο σαντούρι, τον Σωκράτη Σινόπουλο στην πολίτικη λύρα, τον Χάρη Λαμπράκη στο νέι, τον Βαγγέλη Ζωγράφο και τον Βασίλη Λιαρμοκόπουλο στο κοντραμπάσο, την Σοφία Λαμπροπούλου στο κανονάκι, τον Τάκη Φαραζή στο τσέμπαλο. Καταλυτική για το τελικό άριστο αποτέλεσμα του δίσκου η σύμπραξη του Νέου Ελληνικού Κουαρτέτου και της  Καμεράτα - Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής υπό την διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ.
    Η έκδοση συνοδεύεται από 16σέλιδο ένθετο (ελληνικά και αγγλικά) και ο πίνακας του εξωφύλλου είναι έργο του Σπύρου Βασιλείου.
  Ένας δίσκος δώρο του συνθέτη Θανάση Μωραΐτη στην ελληνική δισκογραφία.

                                                    ***********************

Είσαι εσύ το... «Νησί» μου

Με τη Χάρη Ποντίδα

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: ΝΕΑ / Σάββατο 30 Οκτωβρίου 2010

Λίγοι αλλά αφοσιωμένοι είναι οι ακροατές της κλασικής μουσικής στην Ελλάδα και ελάχιστοι είναι οι δίσκοι συμφωνικής μουσικής που βλέπουν το φως της ημέρας.
    Στον Ιανό παρουσιάστηκε το διπλό CD Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης, δημιουργός/συνθέτης ο Θανάσης Μωραΐτης.
    Θεοδωρακικός και Χατζιδακικός τραγουδιστής, μουσικός, δημιουργός, συγγραφέας (είχε ασχοληθεί με τα αρβανίτικα τραγούδια) και τα τελευταία 15 χρόνια συνεργάτης του Μάρκου Δραγούμη στο Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ, οδηγήθηκε μέσα από τις δικές του αναζητήσεις στη σύνθεση λόγιας μουσικής, μελετώντας μόνος του.
    Αφετηρία του η ποίηση του Καρυωτάκη.
    Προσωπικά το κλίμα του δίσκου με πήγε στα μαυρόασπρα σιωπηλά τοπία του Ταρκόφσκι, όπου οι αποχρώσεις του γκρίζου σπάνε ενίοτε με έντονες πινελιές κόκκινου όταν μπαίνει στο πλάνο η σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου...
    Δεν ξέρω για την τύχη των ξανθών κοριτσιών του στην Ελλάδα –σκεφτείτε τι θα πάθαινε ο σημερινός Χατζιδάκις αν χτυπούσε την πόρτα της δισκογραφίας– ξέρω ότι τη δουλειά του υιοθέτησε η ΕΜΙ Classics και θα κυκλοφορήσει σε όλο τον κόσμο. Το πόσο δύσκολο είναι να μπει κανείς στον κλασικό κατάλογο της ΕΜΙ, φαίνεται και από το γεγονός ότι μόνο ο Θάνος Μικρούτσικος βρίσκεται εκεί...
   Υπάρχει άραγε θέση για ανάλογους δίσκους στις μέρες μας; Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί που θα τους παίξουν, οι αίθουσες που θα τους φιλοξενήσουν, τα περιοδικά που θα τους αναδείξουν, οι παρέες που θα μιλήσουν. Πώς αλλιώς θα ανθήσει κάτι αν δεν υπάρχει το περιβάλλον που θα το στηρίξει;

                                                    **********************

Ομιλία του μουσικολόγου Μάρκου Δραγούμη για το CD του Θανάση Μωραΐτη Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης 
στον ΙΑΝΟ,  10  Οκτωβρίου  2010

Άκουσα για πρώτη φορά το όνομα Θανάσης Μωραΐτης την Άνοιξη του 1988 από τον αείμνηστο Κώστα Γιαννουλόπουλο. Μου είχε δώσει το πρώτο CD του Θανάση με Αρβανίτικα τραγούδια (βγαλμένο σε συνεργασία με τον Δημήτρη Λέκκα) για να το σχολιάσω στο 1^ο τεύχος του βραχύβιου περιοδικού «Δισκοκριτική». Χρειάστηκε να περάσουν 3 χρόνια ώσπου ν’ ακούσω ξανά τ’ όνομά του. Μου το ανέφερε η κοινή μας φίλη, διακεκριμένη λαογράφος Μαρία Δέδε με την παράκληση να προσληφθεί ως συνεργάτης μας στο «Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ» (ΜΛΑ), όπου ήμουν υπεύθυνος από καιρό. Το αίτημά της έγινε προσωρινά δεκτό και μετά από λίγες μέρες ο Θανάσης άρχισε να μας βοηθάει σε διάφορες αποδελτιώσεις και καταλογογραφήσεις.
    Το φθινόπωρο του 1992 η απόφαση ελήφθη. Ο Θανάσης θα γινόταν μόνιμος συνεργάτης μας καθώς ήταν πια πασιφανές ότι του άρεζε η δουλειά μας κι ότι ταιριάζαμε. Έκτοτε το ΜΛΑ –εν πολλοίς χάρη στην ανεκτίμητη παρουσία του Θανάση– μπήκε σε περίοδο μεγάλης ακμής.
    Στη δεκαετία του 1990 ο κόσμος γνώριζε τον Θανάση ως ταλαντούχο τραγουδιστή και ερμηνευτή του Μίκη Θεοδωράκη. Τώρα προστίθεται στην ιδιότητά του αυτή και εκείνη του συνθέτη. Μη ρωτάτε πώς έμαθε να γράφει μουσική, χωρίς δασκάλους και φοίτηση σε Ωδεία. Όταν υπάρχει πάθος και ταλέντο τα εμπόδια λίγο-λίγο παραμερίζονται κι η γνώση κατακτιέται. Γύρω στο 2000 ο Θανάσης αισθάνθηκε ότι ήταν έτοιμος να καρποφορήσει. Κι έκτοτε παρουσιάζει μια αξιοζήλευτη γονιμότητα περιλαμβάνοντας σ’ αυτό το 2πλό CD πιθανόν τα πιο σημαντικά μέχρι τώρα συνθετικά του επιτεύγματα. Όπως θα δείτε το ενδιαφέρον του στρέφεται τόσο προς το τραγούδι όσο και προς την οργανική μουσική. Ο ποιητής που τον εμπνέει εδώ είναι ο Καρυωτάκης του οποίου μελοποίησε 4 ποιήματα, προσθέτοντας σ’ αυτά μια εκτεταμένη οργανική εισαγωγή («Ελεγεία» τη λέει) στο ποίημα «Άνοιξη». Δεν μπορώ να φανταστώ αυτά τα συγκεκριμένα και τόσο απαισιόδοξα ποιήματα του Καρυωτάκη μελοποιημένα διαφορετικά απ’ ό,τι σ’ αυτό εδώ το CD. Ο Θανάσης με μοναδική ευαισθησία ταυτίστηκε με τη μαύρη διάθεσή τους και την απέδωσε σαν να του την υπαγόρευε ο ίδιος ο ποιητής.
    Τα υπόλοιπα έργα είναι οργανικά. Όπως και τα τραγούδια, απαιτούν μεγάλη συγκέντρωση από τον ακροατή για να φθάσει στο βάθος και να συλλάβει την ουσία τους. Η γραφή σε όλα είναι πυκνή και δεν κάνει παραχωρήσεις για να εισπραχθούν εύκολα χειροκροτήματα.
    Στο 1^ο CD ο Καρυωτάκης ακολουθείται από την «Ελεγεία» για σόλο βιολοντσέλο κι ένα «Κουαρτέτο για έγχορδα» σε 2 μέρη. Και στα δύο ο Θανάσης με βρίσκει σε μεγάλο βαθμό «αντηχητικό» στη μουσική του, για να χρησιμοποιήσω μια έκφραση του ποιητή Μιχάλη Κατσαρού ειπωμένη σε μια συζήτηση που είχαμε για κάποιο ποίημα.
    Τα έργα στο 2^ο CD είναι εξίσου εκτεταμένα και φιλόδοξα. Ένα «Κοντσέρτο για κιθάρα και ορχήστρα εγχόρδων» και δύο κομμάτια για πρωτότυπους οργανικούς συνδυασμούς όπου παντρεύεται ο ήχος δύο συμβατικών οργάνων (του βιολοντσέλου και του κοντραμπάσου) με άλλα σπάνια ή καθόλου εμφανιζόμενα σε έργα μουσικής δωματίου, όπως το σαντούρι και το τσέμπαλο στο κουαρτέτο «Ιστορίες της γιαγιάς θάλασσας» και το κανονάκι, η Πολίτικη λύρα και το νέι στο κουϊντέτο «Φαγιούμ». Πρόκειται για έργα που κινούνται προς μία νέα κι ενδιαφέρουσα κατεύθυνση.
    Καταλήγοντας συγχαίρω ολόψυχα τόσο τον Θανάση όσο και τους θαυμάσιους καλλιτέχνες που τον πλαισίωσαν και πάσχισαν ν’ αποδώσουν με τόση συγκινητική ακρίβεια και αγάπη τη μουσική του.

                                                ***********************

Κείμενο του Δημήτρη Κοτρωνάκη για το Κοντσέρτο του Άμστερνταμ
(Ιούνιος 2010)

Με την πρώτη ματιά, η γραφή του κοντσέρτου δεν θεωρείται ιδιαίτερα «κιθαριστική»· η πυκνή υφή του, η πολυφωνικότητα και η εμφανής πολυπλοκότητά του το τοποθετούν στα ανώτερα όρια της τεχνικής του οργάνου,  πολύ κοντά ώστε να θεωρηθεί αδύνατη η εκτέλεσή του.
    Μια προσεκτικότερη προσέγγιση όμως, αρκεί για να μας πείσει για την απόλυτη συμβατότητά του με το κιθαριστικό ιδίωμα. Η γνώση του οργάνου από τον συνθέτη είναι άρτια και εκμεταλλεύεται ένα μεγάλο μέρος της παλέτας των τεχνικών δυνατοτήτων της. Πολύ περισσότερο όμως, εμπλουτίζει την παραδοσιακή γκάμα τεχνικών, με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα νέα στοιχεία. Δεν εξαντλείται σε στοιχειώδεις τεχνικές όπως απλά γραμμικά αρπέζ και κλίμακες. Τις χρησιμοποιεί και τις μεγεθύνει σε μία καινούρια μορφή που πολλές φορές θυμίζει Villa Lobos ή Leo Brower, χωρίς ωστόσο να είναι τίποτα από τα δύο. Και αυτό γιατί δεν ενδιαφέρεται τόσο για την άνεση του εκτελεστή, όσο για την εξυπηρέτηση και ανάδειξη της μουσικής.
    Ταυτόχρονα, ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της μουσικής του συνθέτη είναι και η αξιοποίηση των πολυφωνικών δυνατοτήτων του οργάνου. Σε αντίθεση με πολλά γνωστά κοντσέρτα, όπου η γραμμή του σολίστ θα μπορούσε να εκτελεστεί και από μονοφωνικά όργανα, εδώ, εκτενή δίφωνα και τρίφωνα μέρη υπάρχουν διάσπαρτα σε όλο το μήκος του κοντσέρτου.
    Η κιθάρα αναδεικνύεται σε πρωταγωνιστή του μουσικού υλικού· δεν συνοδεύει ούτε απλά παραβρίσκεται ως ένα ακόμα μέλος της ορχήστρας, αλλά οδηγεί τις μουσικές εξελίξεις. Χωρίς ανάσα, από το πρώτο έως το τελευταίο μέτρο, παίζει φράσεις που θα μπορούσαν να σταθούν και χωρίς την ορχηστρική συνοδεία, σαν αυτόνομο μουσικό έργο για σόλο κιθάρα. Με τρεις καντέντζες στις αρχές των τριών μερών, αλλά και τουλάχιστον άλλες τρεις μικρότερες, αναδεικνύει τις δεξιοτεχνικές και ηχοχρωματικές της δυνατότητες.
    Ένα νέο πολύ ενδιαφέρον έργο, που αποτελεί πραγματική πρόκληση για οποιονδήποτε σολίστ τολμάει να φέρει σε πέρας τα δύσκολα και απαιτητικά περάσματα.

                                        ***********************

www.bosko-hippydippy.blogspot.com

από-την-δισκοπαρουσίαση-του-συμφωνικού-συνθέτη-

θανάση-μωραΐτη  Δευτέρα, 18 Οκτωβρίου 2010

του Αντώνη Μποσκοΐτη

 

Σήμερα το μεσημέρι στον Ιανό της Σταδίου έγινε η παρουσίαση ενός διπλού cd (ας με συγχωρέσει εδώ ο Γιώργος Μονεμβασίτης που δεν συμπαθεί την έκφραση διπλό cd και μάλλον δίκιο έχει), το περιεχόμενο του οποίου έχω την αίσθηση ότι αποτελεί επιτομή της σύγχρονης συμφωνικής μουσικής στην Ελλάδα. Τίτλος του, Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης (εξαιρετικός τίτλος)! Δημιουργός- συνθέτης ο Θανάσης Μωραΐτης, που λίγοι συνάδελφοί του έχουν καταφέρει τόσα πολλά και διαφορετικά πράγματα όσα αυτός από το 1985 που υπάρχει στη μουσική (δεν είναι λίγα τα χρόνια). Για όσους δε γνωρίζουν, ο Θανάσης Μωραΐτης ήταν ο ερμηνευτής του Διόνυσου του Μίκη Θεοδωράκη (πρώτη παραγωγή του Μάνου Χατζιδάκι στον Σείριο), συνεργάτης επί 18 χρόνια του Μάρκου Δραγούμη στο Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ, προσωπικός φίλος της Φλέρυς Νταντωνάκη- απ' τους λίγους που στάθηκαν πραγματικά δίπλα της- ενώ, αν τα λέω σωστά, επρόκειτο να τραγουδήσει σε β΄εκτέλεση, πριν τη συχωρεμένη Μαρία Δημητριάδη, και τον κύκλο Για την Ελένη του Χατζιδάκι. Σημαντικό μέρος της δουλειάς του καλύπτει επίσης η ενασχόληση του με τα αρβανίτικα τραγούδια ως ερευνητής, συγγραφέας και ερμηνευτής.

Πιθανώς, λοιπόν, να ξενίζει κάποιους η τωρινή δραστηριότητά του αναφορικά με την λόγια μουσική. Εννοώ από δισκογραφικής άποψης, διότι τα έργα που περιέχονται στην έκδοση έχουν γραφτεί μέσα σε διάστημα εννέα ετών, από το 2000 έως το 2009. Ενδεχομένως να ήμουν απ' τους λίγους που ήξεραν τον συμφωνικό Θανάση Μωραΐτη- κάτι που μου είπε κι ο ίδιος σήμερα. Πηγαίνω αρκετά χρόνια πίσω, το 2001, τότε που συνάντησα τον Θανάση σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Πλάκα και του ζήτησα να εμφανιστεί στο ντοκιμαντέρ μου για τη Νταντωνάκη. Εκεί μου είχε βάλει ν' ακούσω τις μελοποιήσεις του στον Κώστα Καρυωτάκη με τη φωνή της Μαριάνθης Σοντάκη. Τον θυμάμαι απογοητευμένο σχεδόν από τη δισκογραφία της εποχής να μου λέει πως δεν πρόκειται να ενδιαφερθεί κανείς ώστε να εκδώσει τα έργα του. Ομολογώ ότι με συγκίνησε αφενός η εργασία του αυτή καθ' αυτή και αφετέρου το ήθος του και με τις ελάχιστες γνωριμίες που είχα στον χώρο, πήρα την πρωτοβουλία και φρόντισα να του κλείσω ραντεβού με κάποια δισκογραφική εταιρεία. Ειλικρινά δεν θυμάμαι πότε ακριβώς έγινε αυτό κι ίσως δεν έχει σημασία, αφού ο δίσκος του κυκλοφορεί σήμερα από την εγνωσμένου κύρους EMI CLASSICS. Ο ίδιος πάντως μου δήλωσε ευγνώμων κι ότι αυτό δεν θα το ξεχάσει ποτέ. Εγώ τώρα τι να πω που κατά έναν τρόπο χρωστώ στον Μωραΐτη τη θέση μου, οχτώ χρόνια τώρα, στο δίφωνο;

Κι εξηγούμαι: πριν γίνει καν η ταινία μου για τη Νταντωνάκη, μου είχε δώσει μία συνέντευξη για το περιοδικό ΗΧΟΣ, στα πρώτα μου βήματα στη μουσική δημοσιογραφία. Την είχε χαρακτηρίσει υποδειγματική για το νεαρό της ηλικίας μου. Το 2002 τού 'χε τηλεφωνήσει ο Μιχάλης Κουμπιός, ο τότε δ/ντής του διφώνου, για να δώσει κοινή συνέντευξη με τον Μάρκο Δραγούμη περί του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ που διηύθυναν κι ακόμη διευθύνουν. Τον Μποσκοΐτη τον γνωρίζετε- είχε απαντήσει ο Μωραΐτης- είναι νέος δημοσιογράφος και γράφει στον ΗΧΟ. Θα επιθυμούσα να δώσω σ' αυτόν τη συνέντευξη που μου ζητάτε! Όπως και έγινε και έκτοτε παραμένω μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές στο συντακτικό team του διφώνου. Επομένως, ευκαιρία να του πω κι εγώ από δω αμοιβαία τα αισθήματα, Θανάση!

Ξαναγυρνάμε στον Ιανό, εκεί όπου την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο μουσικολόγος- συνθέτης Γιώργος Παπαδάκης, ο τραγουδοποιός-κιθαριστής Νότης Μαυρουδής και ο ποιητής Γιώργος Χρονάς. Ο Παπαδάκης και ο Χρονάς ήταν από τους ομιλητές στο πάνελ για τον Μωραΐτη και την εργασία του.

 

Αρχικά τον λόγο πήρε ο ίδιος ο Θανάσης Μωραΐτης και ευχαρίστησε προσωπικά έναν-έναν τους συντελεστές του δίσκου του. Μιλάμε για υπερπαραγωγή κανονική, σχεδόν ανήκουστο γεγονός για τα δεδομένα της σημερινής ετοιματζίδικης δισκογραφίας. Θα καταλάβετε λίγο παρακάτω!

 

Ακούστηκαν πολλά ωραία πράγματα το μεσημέρι στον Ιανό. Σταχυολογώ ευθύς αμέσως κάποια από αυτά με το φόβο ότι σίγουρα θά 'χω ξεχάσει τα περισσότερα... Άλλωστε ποτέ και πουθενά δεν κρατώ σημειώσεις.

 

Το ότι ο γαλλοτραφής Αλέξανδρος Μυράτ είναι ένας εξαίρετος αρχιμουσικός, το γνωρίζουμε όλοι. Τον εκτίμησα πολύ και ως άνθρωπο διανοούμενο. Σε μια έκρηξη θυμού για το χάλι της Ελλάδας στον τομέα του πολιτισμού επικαλέστηκε φράσεις του Ρήγα Αξελού και του Ζαν- Λυκ Γκοντάρ. Μπορεί να είμαστε οι τρελοί, το περιθώριο -σχολίασε- αλλά όπως είπε κάποτε ο Γκοντάρ, το περιθώριο ειν' αυτό που κρατάει τη σελίδα του βιβλίου ολόκληρη! Πάνω στο περιθώριο κρατάμε πάντα κι εμείς τις σημειώσεις μας γι' αυτό που διαβάζουμε!

Συγκινητική και συγκινημένη ήταν η Σόνια Θεοδωρίδου στη δική της σύντομη ομιλία. Περισσότερο αναφέρθηκε στον άνθρωπο Θανάση Μωραΐτη που στάθηκε παραστάτης στο πλευρό της, στα εύκολα και στα δύσκολα, τα τελευταία χρόνια. Στις Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης, η Θεοδωρίδου ερμηνεύει τα μελοποιημένα ποιήματα του Καρυωτάκη από τον Μωραΐτη, η συνεργασία τους όμως ξεκίνησε λίγα χρόνια πριν με το μουσικό λεύκωμα Νάνι τ' άνθι των ανθώ- Ωδή στη Μητέρα.

 

Τον λόγο πήρε μετά ο διακεκριμένος σολίστ του όμποε, Βαγγέλης Χριστόπουλος. Μεταξύ άλλων, είπε ότι του έλειψε η φωνή του ερμηνευτή Μωραΐτη μέσα σ' αυτό το ορχηστρικό concept, ενώ εξ αιτίας και μιας ερώτησης που έκανε, μάθαμε από τον δημιουργό ποια είναι η Ελένη και γιατί τα ξανθά κορίτσια έχουν θλίψη!

Ο Δημήτρης Κοτρωνάκης είναι ένας ταλαντούχος νέος κιθαριστής που με την υψηλή τέχνη του συνέβαλε στην αισθητική πληρότητα του έργου Κονσέρτο του Άμστερνταμ για κιθάρα και ορχήστρα εγχόρδων (ανοίγει το δεύτερο cd της έκδοσης). Το χαρακτήρισε, έργο εφάμιλλο ενός Villa- Lobos και πολύ πρωτότυπο συγκριτικά με ανάλογες εργασίες Ελλήνων συνθετών. Στο τέλος, ο Μυράτ δεν δίστασε να παραδεχτεί πως κάποτε είχε βάλει πολύ κακό βαθμό στον Κοτρωνάκη, φανερώνοντας έτσι την αλαζονία που διέπει τα μέλη των εκάστοτε επιτροπών. Δεν θα το ξανακάνει, είπε, κι αφού αποκάλεσε σπουδαίο καλλιτέχνη τον Κοτρωνάκη, όπως ήταν φυσικό, καταχειροκροτήθηκε.

 

Ο βιολιστής Γιώργος Δεμερτζής, μέλος του Νέου Ελληνικού Κουαρτέτου που απέδωσε το έργο του Μωραΐτη με τίτλο Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 1 σε χρωματικούς τρόπους, αφού είπε ότι δεν γνώριζε εκ των προτέρων τη δουλειά του, στη συνέχεια θαύμασε το μεγάλο συνθετικό του ταλέντο. Έκλεισε την ομιλία του, λέγοντας ότι ένα από τα δυσκολότερα έργα του Σκαλκώτα, ενώ δεν παίζεται ποτέ στην Ελλάδα, λόγω ακριβώς της δυσκολίας του, στην Αυστρία αποτελεί υποχρεωτική εξεταστέα ύλη. Δεσμεύτηκε, έτσι, να παρουσιαστεί το έργο του Μωραΐτη σύντομα από το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο.

Αλλαγή πάνελ με τους κύριους ομιλητές: Μάρκος Δραγούμης, Γιώργος Μονεμβασίτης, Γιώργος Παπαδάκης, Γιώργος Χρονάς. Παρ' ότι είχε ανακοινωθεί, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος δεν ήρθε τελικά στην εκδήλωση.

 

Ο Δραγούμης που χωρίς υπερβολή κρατάει μέχρι σήμερα τον εθνικό πολιτισμό μιας ολόκληρης χώρας στα χέρια του (τον ξεκουράζει συχνά και η Δόμνα Σαμίου), αναφέρθηκε στη φιλία του με τον Θανάση Μωραΐτη, καθώς και στη σημαντική πορεία του συνεργάτη του.

Εδώ ο Μαυρουδής και ο Μωραΐτης παρακολουθούν την ομιλία του Δραγούμη. Πόσο αληθινός ήταν ο Θανάσης στην έναρξη της εκδήλωσης όταν είπε ότι ανυπομονεί ν' ακούσει τα λόγια αγαπημένων του ανθρώπων!

 

Ο Γιώργος Μονεμβασίτης εν συνεχεία χαρακτήρισε τις Καρυωτακικές μελοποιήσεις του Μωραΐτη, Mahlerικού επιπέδου! Τον συνεχάρη ακόμη που κατάφερε παρά τις μεγάλες διάρκειες των συμφωνικών του έργων, να μη γίνει συνθετικά φλύαρος, αλλά αντιθέτως να δημιουργεί προσμονή στον ακροατή για το επόμενο ακρόαμα! Ακόμη δεν άκουσα τα δύο CDs του Θανάση και όχι το διπλό cd, όπως είπε και ο Μονεμβασίτης, που δεν καταλαβαίνει γιατί λέμε βιβλίο σε δύο τόμους, ενώ καλούμε ένα cd ως διπλό λες και πρόκειται για...σουβλάκι (αυτό δεν τό 'πε ο Μονεμβασίτης, δικό μου σχόλιο είναι), πάντως εκτιμώντας τόσο την εργασία του συνθέτη, όσο και τον λόγο του συγκεκριμένου ομιλητή, συμφωνώ απόλυτα με ότι ειπώθηκε.

Τόσοι άνθρωποι προηγήθηκαν στο πάνελ, εύλογα ο Γιώργος Ε. Παπαδάκης δήλωσε ότι τον κάλυψαν οι προλαλήσαντες. Ευκαιρία να πω εδώ ότι με τον Παπαδάκη συνεργάστηκα πριν μία τριετία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όταν μαζί με τον Βασίλη Νικολαΐδη συνσκηνοθετήσαμε ένα κονσέρτο της Μαρίας Φαραντούρη κι εκείνος είχε επιμεληθεί τις ενορχηστρώσεις.

 

Παρ' όλα αυτά, εκτός από το έργο του Μωραΐτη, εξήρε και το θάρρος ή την τρέλα μιας μεγάλης δισκογραφικής εταιρείας που σε δύσκολους καιρούς εκδίδει τέτοια μουσικά έργα. Έκλεισε, μιλώντας για τα πιο όμορφα συναισθήματα που του δημιούργησαν τα έργα στο σύνολο τους!

Τελευταίος πήρε τον λόγο και τερμάτισε την εκδήλωση ο Γιώργος Χρονάς. Ήταν μάλλον ο πιο...pop ομιλητής που σίγουρα αν τον άκουγε ο Μάνος Χατζιδάκις θα το φχαριστιόταν- του τό 'πα κιόλας! Διάβασε ένα κείμενο του που απ' ότι μάθαμε θα δημοσιεύσει και στη Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας.

 

Από τον λόγο του Χρονά, κράτησα ότι η μουσική του Μωραΐτη αναδύεται από πλάνα του Αντρέι Ταρκόφσκι και ότι η ποίηση του Καρυωτάκη δεν διαφέρει, απλά προηγείται, αυτής της Joni Mitchell, του John Lennon και του Bob Dylan. Προσωπικά, περίμενα από τον ποιητή Χρονά να αναφέρει πάλι κάπου τον αγαπημένο του, Πιέρ Πάολο Παζολίνι, και να ταυτίσει το Κονσέρτο του Άμστερνταμ για κιθάρα και ορχήστρα εγχόρδων του Μωραΐτη με το άλλο Amsterdam του Jacques Brel στην εκτέλεση, μάλιστα, του David Bowie! Έπεσα μέσα σε όλα! 

Και τώρα σας αφήνω, εφόσον οι Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης προσφέρονται για νυχτερινές ατομικές ακροάσεις. Ας πω μόνο ότι χαίρομαι αφάνταστα που μία αξιόλογη και δύσκολη εργασία, δύσκολη ως προς την πραγμάτωσή της και όχι ως προς το περιεχόμενό της, την οποία γνώρισα από τα σπάργανά της, τελικά εκδόθηκε με τις ιδανικότερες συνθήκες. Σαν τη νίκη του Καλού επί του Κακού μού φάνηκε η δισκοπαρουσίαση του Θανάση Μωραΐτη!

                                                 ****************************

Θανάσης Μωραΐτης
«Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης» στον Ιανό

Κείμενο: Τάσος Π. Καραντής    23.10.2010    / www.e-orfeas.gr

Πολυτάλαντος και πολυσύνθετος καλλιτέχνης (ερμηνευτής, συνθέτης, ερευνητής στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο) ο Θανάσης Μωραΐτης, όλα αυτά τα χρόνια, υπάρχει και προσφέρει κι αυτός, με τον τρόπο του, στο μουσικό μας τοπίο μέσα από τις ερμηνείες του, τις ερευνητικές εργασίες του και τις συνθέσεις του. Είναι σίγουρο, πως όσοι τον ήξεραν μόνο, από την πιο γνωστή του ταυτότητα, αυτή δηλαδή του τραγουδιστή, θα εκπλαγούν από τη νέα του δισκογραφική δουλειά, που κυκλοφόρησε, πρόσφατα, από την EMI CLASSICS. «Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης» είναι ο τίτλος της και, το διπλό αυτό cd, περιλαμβάνει έξι έργα του σύγχρονης συμφωνικής μουσικής: έναν κύκλο τραγουδιών, μια ελεγεία για σόλο βιολοντσέλο, ένα κουαρτέτο εγχόρδων, ένα κοντσέρτο («Κοντσέρτο του Άμστερνταμ») κ.ά. Αξίζει, μάλιστα, να τονιστεί, ότι συμμετέχουν η «Καμεράτα – Ορχήστρα των φίλων της Μουσικής» υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ, η σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου κι οι σολίστες Δημήτρης Κοτρωνάκης (κιθάρα), Βαγγέλης Χριστόπουλος (όμποε), Ρενάτο Ρίπο (βιολοντσέλο), Ουρανία Λαμπροπούλου (σαντούρι), Σοφία Λαμπροπούλου (κανονάκι), καθώς και το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο.

Τη Δευτέρα 18 Οκτωβρίου 2010 είχαμε τη χαρά να συναντήσουμε τα “ξανθά κορίτσια και την Ελένη” του Θανάση Μωραΐτη στον ΙΑΝΟ, στα πλαίσια της παρουσίασης της νέας του αυτής δουλειάς, της οποίας ο ΟΡΦΕΑΣ ήταν χορηγός επικοινωνίας. Ήταν παρόντες, σχεδόν όλοι οι συντελεστές του δίσκου και, βέβαια, οι βασικοί ομιλητές: Μάρκος Δραγούμης (μουσικολόγος), Γιώργος Μονεμβασίτης (κριτικός - ιστορικός μουσικής), Γιώργος Χρονάς (ποιητής) και Γιώργος Παπαδάκης (μουσικοσυνθέτης - ερευνητής).     Τους δημοσιογράφους και τους παρευρισκόμενους μας καλωσόρισε ο ίδιος ο Θανάσης Μωραΐτης, τονίζοντας ότι τα συμφωνικά αυτά έργα του είναι γραμμένα από κάποιον που δε σπούδασε μουσική στο ωδείο, αλλά, μόνος του, δίπλα στους μουσικούς. Πρόσθεσε ακόμα –μια και πρόκειται για συμφωνική μουσική– ότι δεν υπάρχει δύσκολη και εύκολη μουσική, ούτε σοβαρή κι “ασόβαρη”, αλλά το ζητούμενο πάντα είναι η μουσική εκείνη που να χτυπάει φλέβα στην ανθρώπινη καρδιά. Μακάρι, είπε, όπως το έχει γράψει σ’ ένα του ποίημα ο Καβάφης, να καταδεχτεί η Ιστορία να σημειώσει αυτήν την εργασία μας.                  Αμέσως μετά, έδωσε το λόγο στους συντελεστές του δίσκου. Ο Αλέξανδρος Μυράτ –μιλώντας για το πώς επεξεργάστηκε το έργο του Μωραΐτη, για να αποδοθεί από την Καμεράτα– τόνισε πως έθεσε το εξής ερώτημα στον εαυτό του: Τι περιμένει η παρτιτούρα από μένα; Περισσότερο όμως αναφέρθηκε, με φανερή απογοήτευση, στην θλιβερή κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, όσον αφορά τις συμφωνικές ορχήστρες, διερωτώμενος ποιον ή ποιους αφορά ένα έργο σαν αυτό του Μωραΐτη; Το ξέρει, είπε, και δεν τον ενοχλεί που ’ναι στο περιθώριο, αλλά, χρησιμοποιώντας τα λόγια του Γκοντάρ, χαριτολόγησε, λέγοντας, πως το περιθώριο είναι αυτό που κρατάει τη σελίδα και πάνω σ’ αυτό σημειώνουμε τα σημαντικά. Η Σόνια Θεοδωρίδου είπε, πως για κάτι τέτοια έργα αξίζει που υπηρετούμε ακόμα αυτήν την τέχνη, κι, επανέλαβε κι αυτή τα ίδια ερωτήματα: Ποιος θα τ’ ακούσει; Σε ποιους απευθύνεται; Κι ολοκλήρωσε από καρδιάς, λέγοντας, πως αν η μουσική του Θανάση Μωραΐτη είναι τόσο μεγάλη όσο η ανθρωπιά του, τότε είμαστε πάρα πολύ τυχεροί. Ακολούθησε ο σολίστας Βαγγέλης Χριστόπουλος αναφερόμενος στον έρωτα και το πάθος του Θανάση Μωραΐτη γι’ αυτό που κάνει, τα οποία συνδυάζονται με τη γνώση του. Ενώ, του έλειψε, όπως είπε, από το δίσκο, η ζεστή φωνή του ίδιου του Μωραΐτη. Ο κιθαριστής Δημήτρης Κοτρωνάκης αναφέρθηκε στις δυσκολίες του κοντσέρτου για κιθάρα που καλέστηκε να παίξει, λέγοντας, πως η μουσική γλώσσα του έργου, στην πρώτη του επαφή, του ήταν εντελώς ακατάληπτη! Ήταν ένα έργο τρομερά δύσκολο, με τεχνικές δυσκολίες και δύσκολη παρτιτούρα. Αυτό όμως ήταν και το συναρπαστικό, αφού τον ανάγκασε να βρει καινούριους τρόπους παιξίματος, πηγαίνοντας έτσι την κιθάρα ένα βήμα παραπέρα. Τόνισε, τελειώνοντας, ότι είναι το μοναδικό ελληνικό έργο που μπορεί να σταθεί στο ίδιο επίπεδο με το διεθνές ρεπερτόριο. Ο Γιώργος Δεμερτζής, από το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο, αναφέρθηκε περισσότερο στο έργο και τη δράση του κουαρτέτου, αλλά δεν παρέλειψε να τονίσει πως, με την πρώτη ματιά που έριξε στις παρτιτούρες του Μωραΐτη, έκρινε ότι το έργο του ήταν τόσο δόκιμο, σα να έδινε ο συνθέτης του εξετάσεις μ’ αυτό! Ακολούθως μίλησαν οι βασικοί ομιλητές. Ο Μάρκος Δραγούμης μίλησε για τη γνωριμία του με τον Θανάση Μωραΐτη και τη συνεργασία τους στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο, τονίζοντας, όσον αφορά, αυτήν καθαυτήν τη δισκογραφική δουλειά του, πως δεν μπορεί να φανταστεί τα συγκεκριμένα ποιήματα του Καρυωτάκη μελοποιημένα διαφορετικά. Ο Γιώργος Μονεμβασίτης χαρακτήρισε το συμφωνικό αυτό έργο του Μωραΐτη ως πολύχρωμο ψηφιδωτό με θαυμάσιες ερμηνείες, ενώ ο Γιώργος Παπαδάκης κατέθεσε κι αυτός το θαυμασμό του και τη βαθιά του συγκίνηση, λέγοντας πως αποτελεί ευχάριστη έκπληξη το ότι γράφονται τέτοια έργα στη ζοφερή εποχή μας. Ο Γιώργος Χρονάς, μιλώντας, πάντα ποιητικά, για το έργο αυτό του Μωραΐτη, έκανε μια σειρά αναφορών στον Ταρκόφσκι, στον Λένον, στον Ντύλαν, στον Παζολίνι και στον David Bowie, για να καταλήξει να πει ότι το αποτέλεσμα είναι αριστουργηματικό μια κι όλες οι μούσες ήταν μαζί με τον Θανάση Μωραΐτη! Την εκδήλωση την τερμάτισε, απρογραμμάτιστα κι απρόβλεπτα, ο Γρηγόρης Ψαριανός, ο οποίος ήταν στους παρευρισκόμενους και ζήτησε να μιλήσει, για να τονίσει κι αυτός με τη σειρά του, έστω κι ανατρεπτικά, τη σημαντικότητα αυτής της δουλειάς.

Οι «Εικόνες για τη θλίψη των ξανθών κοριτσιών και της Ελένης» κυκλοφόρησαν, παρουσιάστηκαν, και, πλέον, απευθύνονται προς όλους μας, ή μάλλον σε όλους όσους έχουμε ανοιχτό πνεύμα κι αυτιά. Η Ιστορία θα κάνει, εν καιρώ, τη δουλειά της κι απομένει, στο παρόν, να κάνει κι η ανθρώπινη καλαισθησία τη δική της. Οι φωτογραφίες από την εκδήλωση παραχωρήθηκαν από την EMI Classics, την οποία και ευχαριστούμε.

                                                        **********************

Δελτίο Τύπου για Νανουρίσματα / Ίνδικτος
Νάνι τ’ άνθι των ανθώ -Ωδή στην Μητέρα

Η ΕΚΔΟΣΗ:

Η έκδοση με τίτλο Νάνι τ’ άνθι των ανθώ –Ωδή στην Μητέρα αποτελεί έμπνευση του μουσικού-συνθέτη και τραγουδιστή Θανάση Μωραΐτη και περιλαμβάνει ένα μουσικό CD και έναν πολυτελή τόμο με λογοτεχνικά κείμενα και εικαστικά έργα.

•  Το CD αποτελείται από 16 Νανουρίσματα σε μουσική και στίχους του Θανάση Μωραΐτη. Τραγουδούν η Νένα Βενετσάνου, η Μαρία Δημητριάδη, η Σόνια Θεοδωρίδου, η ηθοποιός Λυδία Κονιόρδου και ο συνθέτης.

• Στον τόμο-λεύκωμα με θέμα την Μητέρα συμμετέχουν 24 Έλληνες λογοτέχνες (οι περισσότεροι με νέα κείμενα) και 15 Έλληνες ζωγράφοι (οι περισσότεροι με νέα έργα, επίσης).

Συγκεκριμένα συμμετέχουν οι λογοτέχνες:

Γιώργος Βέλτσος, Βασίλης Γκουρογιάννης, Σωτήρης Δημητρίου, Κική Δημουλά, Νένη Ευθυμιάδη, Τάσος Καλούτσας, Διονύσης Καρατζάς, Παναγιώτης Κουσαθανάς, Τηλέμαχος Κώτσιας, Απόστολος Λυκεσάς, Χριστόφορος Μηλιώνης, Ανδρέας Μήτσου, Δημήτρης Μίγγας, Κώστας Μουρσελάς, Τίτος Πατρίκιος, Δημήτρης Πετσετίδης, Χριστίνα Οικονομίδου, Κωνσταντίνος Τζαμιώτης, Βασίλης Τσιαμπούσης, Ελιάνα Χουρμουζιάδου, Γιώργος Χρονάς.

Η λογοτεχνική προσέγγιση συμπληρώνεται με ένα κείμενο του Γιώργου Χειμωνά και ένα ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη.

Οι ζωγράφοι που συμμετέχουν είναι:

Αλέξης Βερούκας, Μανώλης Γρηγορέας, Στέφανος Δασκαλάκης, Δημήτρης Ζουρούδης, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Χρίστος Καράς, Κυριάκος Κατζουράκης, Αφροδίτη Λήτη, Ζάφος Ξαγοράρης, Βάνα Ξένου, Γιώργος Ρόρρης, Χρόνης Μπότσογλου, Εδουάρδος Σακαγιάν, Κώστας Τσόκλης, Αλέκος Φασιανός.

 
    Μέσα από την πολύπτυχη και πολυσυλλεκτική αυτή έκδοση (εγχείρημα που δεν έχει επαναληφθεί ώς τώρα στη χώρα μας) αναδύονται διαφορετικές όψεις της μητρότητας και της ζωτικής σχέσης μητέρας-παιδιού. Τα τρία μέρη –μουσικό, εικαστικό & λογοτεχνικό– αλληλοσυμπληρώνονται αποτυπώνοντας τη δυναμική αυτής της σχέσης στην ανθρώπινη κοινωνία.
    Οι 16 νέες συνθέσεις έρχονται να συνεχίσουν το νήμα –μουσικά και στιχουργικά– των παραδοσιακών νανουρισμάτων που σχεδόν έχουν ξεχαστεί λόγω των πολυποίκιλων κοινωνικών αλλαγών που συντελέστηκαν στην μεταπολεμική Ελλάδα. Φιλοδοξία της παρούσας έκδοσης είναι να δοθεί εκ νέου κίνητρο στις σύγχρονες μητέρες –μέσω της ματιάς των συντελεστών που ζουν και εργάζονται κάτω από τις ίδιες κοινωνικές συνθήκες– ώστε να διαιωνιστεί το «χάδι-νανούρισμα» στα νεογέννητα.
    Οι 15 έγκριτοι ζωγράφοι του σύγχρονου ελληνικού εικαστικού χώρου, μέσα από σαγηνευτικές χρωματικές και σχεδιαστικές λεπτομέρειες αλλά και ταυτόσημες  συμπεριφορές, χαϊδεύουν την φυσική μοναξιά της ύπαρξης και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για να «στηθεί» το άγαλμα εκείνης που της δίνει ζωή: Της Μητέρας.
    Οι συγγραφείς και ποιητές καταγράφουν τη μορφή της Μητέρας με τον τρόπο τους. Μετατρέπουν, συνειδητά ή ασυνείδητα, την ευγνωμοσύνη ή το «γλυκό μίσος» των θνητών προς εκείνη που «έδωσε νόημα στα πόδια τους», σε ανεπανάληπτο ύμνο. Όπως της αξίζει.

 Με την υποστήριξη του Ιδρύματος για το Παιδί και την Οικογένεια
Υπό την αιγίδα του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων

 Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ:

Οι εκδόσεις Ίνδικτος διοργανώνουν εκδήλωση

με αφορμή την έκδοση  του μουσικού λευκώματος με τίτλο

Νάνι τ’ άνθι των ανθώ

Ωδή στην Μητέρα

τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2005 στις 7:30 μ.μ.

στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Βασ. Σοφίας 22.

Για την έκδοση θα μιλήσουν:

Η Πρόεδρος του Ιδρύματος για το Παιδί και την Οικογένεια

και Πρέσβυς Καλής Θελήσεως της UNESCO

κυρία Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη

και ο μουσικός και εμπνευστής της έκδοσης Θανάσης Μωραΐτης.

 Θα ακολουθήσει μουσική παρουσίαση με αποσπάσματα από το CD 
που θα ερμηνεύσουν η Νένα Βενετσάνου, η Μαρία Δημητριάδη, η Σόνια Θεοδωρίδου και η Λυδία Κονιόρδου. 
Στο πιάνο θα συνοδεύσει ο Τάκης Φαραζής.

Η ηθοποιός Λυδία Κονιόρδου θα διαβάσει αποσπάσματα από τα κείμενα που περιλαμβάνονται στον τόμο. 

Ταυτόχρονα θα εγκαινιαστεί έκθεση με τα εικαστικά έργα που περιλαμβάνονται στην έκδοση. 

Διάρκεια έκθεσης: 10-23 Οκτωβρίου 2005

Ώρες λειτουργίας: 8:30 – 19:30  εκτός Δευτέρας

                                        ***************************

ΝΑΝΙ, Τ’ ΑΝΘΙ ΤΩΝ ΑΝΘΩ (ΩΔΗ ΣΤΗ ΜΗΤΕΡΑ)

Εταιρεία: ΙΝΔΙΚΤΟΣ (ΕΛΛΑΔΑ)
Κωδικός: ΙΣΒΝ 960-518-238-6
Διάρκεια: 72:17
Έκδοση: 2005

Κριτική από τον Γιώργο Μονεμβασίτ
Hridanos.gr / τεύχος 3, Δεκέμβριος 2005

Περιεχόμενο: Ιδού μια ανάλογη έκδοση, ως προς το τεχνικό της μέρος, με υλικά όμως καθ' όλα ελληνικά. Μια έκδοση σπουδαία τόσο για τη δισκοθήκη όσο και για τη βιβλιοθήκη. Ένας ύμνος στη ζωογόνο μητέρα, απέριττος και πλούσιος συνάμα. Σε ένα βιβλίο διαστάσεων 18Χ25 εκ. με σκληρό εξώφυλλο και 200 σελίδες, έχουν χωρέσει τα κείμενα 23 λογοτεχνών, πίνακες 15 εικαστικών, ένας δίσκος ακτίνας με 16 πρωτότυπα τραγούδια μα κυρίως όλη η αγάπη όλων των δημιουργών για τη μάνα. Πρωτεργάτης σε τούτο το θαύμα ο Θανάσης Μωραΐτης ο οποίος εκτός του ότι γέννησε την όμορφη ιδέα και επιμελήθηκε το όλον, έγραψε τους στίχους των τραγουδιών, τους μελοποίησε, ενορχήστρωσε τη μουσική, κατηύθυνε τις ερμηνείες και κράτησε ένα από τα τραγούδια για τον εαυτό του, ενώ μοιράστηκε άλλο ένα με τη Μαρία Δημητριάδη. Οι άλλες τρεις ζηλευτές και σεβαστές ερμηνεύτριες, που κατέθεσαν την τρυφερότητά τους, πρώτα απ' όλα -για νανουρίσματα πρόκειται-, είναι, με αλφαβητική σειρά, η Νένα Βενετσάνου, η Σόνια Θεοδωρίδου και η Λυδία Κονιόρδου. Σε ένα τραγούδι συμμετέχει πολυφωνική ομάδα οργανωμένη από τον Νίκο Τάτση. Τα ερανισμένα κείμενα, εγκώμιο αυθόρμητο στη μάνα, άλλα πρωτότυπα άλλα προδημοσιευμένα, έχουν πλαστεί από εξέχοντες νεοέλληνες λογοτέχνες όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Τίτος Πατρίκιος, η Κική Δημουλά, ο Γιώργος Χειμωνάς, ο Σωτήρης Δημητρίου, ο Διονύσης Καρατζάς, ο Γιώργος Χρονάς. Οι επιλεγμένοι πίνακες, χάδι οι περισσότεροί τους στη μάνα, είναι χειροτεχνημένοι από επιφανείς νεοέλληνες ζωγράφους όπως ο Κυριάκος Κατζουράκης, ο Γιώργος Ρόρρης, ο Χρόνης Μπότσογλου, ο Κώστας Τσόκλης, ο Αλέκος Φασιανός, η Ειρήνη Ηλιοπούλου -δικό της το έργο που κοσμεί το εξώφυλλο.

Αναγκαιότητα: Τούτη η έκδοση («Νάνι, τ' άνθι των ανθώ - Ωδή στην Μητέρα») συνδυάζει και συμπαρατάσσει με μοναδικό και τελείως πρωτότυπο τρόπο, τις τέχνες του λόγου, της ζωγραφικής και της μουσικής. Η μάνα-μητέρα απολαμβάνει το προσκύνημα που της πρέπει. Γέννημά της όλοι οι άνθρωποι, όλοι οι άνθρωποι της οφείλουν έναν εγκάρδιο χαιρετισμό. Οι γιορτές του ορατού μέλλοντος υμνούν και τη μητέρα. Τα δώρα που της πρέπουν πολλά. Ιδού ένα άξιό της.

Αρετές: Κάθε έργο τέχνης εκφράζει πρωτίστως τα συναισθήματα του πλαστουργού του. Όταν ο τεχνίτης σμιλεύει με το νου του λόγια, ήχους, χρώματα για τη μάνα τα συνοδεύει αναμφίβολα με ένα τρυφερό χάδι. Υπάρχει αυτό σε κάθε σπιθαμή της έκδοσης, ανάλαφρο, ζεστό, άσπιλο, άχραντο. Η συγκίνηση είναι δεδομένη και προορισμένη συγκίνηση να προκαλεί. Λόγια, εικόνες, ήχοι, όλα τους αληθινά, χειροποίητα και αχειροποίητα, περνάνε εύκολα και αβίαστα από το νου στην καρδιά, την ψυχή. Τα κείμενα και οι ζωγραφιές, γνωστά τα περισσότερα στους ανήσυχους, ανιχνεύονται με μια θωπευτική σάρωση του βλέμματος και περνάνε κατ' ευθείαν στην καρδιά. Το πραγματικά νέο, σε αυτό το υπέροχο νέο, είναι τα τραγούδια, αυτά που απαιτούν την ακροαματική προσοχή. Ο Θανάσης Μωραΐτης εξουσιασμένος από την απλότητα και την αμεσότητα που ορίζει ο λόγος -η αιτία δηλαδή- πραγματικά τεχνουργεί. Ο τρυφερός δεκαπεντασύλλαβός του συμπορεύεται αρμονικά με τη διεγερμένη μουσικά φαντασία του και πλάθει δεκαέξι νανουρίσματα του ονείρου.
«Κοιμάτ' ο ήλιος ο καλός, κοιμάται το φεγγάρι
Κοιμάται κι ο αυγερινός, στο άσπρο μαξιλάρι»

Οι ερμηνείες δικαιώνουν τα οράματά του και τις προσδοκίες μας. Δεν μοιάζουν απλώς όλα υπέροχα, είναι υπέροχα. Από την αισθητική του εγχειρήματος μέχρι την υλοποίησή του. Από την εκτύπωση σε πολυτελές χαρτί, ώστε να αποδίδεται πιστά κάθε διαβάθμιση των χρωματισμών, έως το πολυτονικό σύστημα που χρησιμοποιήθηκε στα κείμενα, παραπέμποντας στις παραδοσιακές αξίες. Ως δείγμα ύφους μα και ήθους της όλης έκδοσης παραθέτουμε μικρό απότμημα από το εισαγωγικό σημείωμα, «αντί προλόγου», του … αυτουργού Θανάση Μωραΐτη -συγγνώμη για το μονοτονικό, ο υπολογιστής μας δεν έχει «εκπαιδευτεί» ακόμη σωστά: «Για μένα, αλλά και για αρκετούς άλλους -που γνωρίζω να πίνουν νερό απ' την ίδια πηγή- τα μόνα τραγούδια που θα είχαν δικαίωμα να αξιώσουν τον χαρακτηρισμό ερωτικά, είναι τα νανουρίσματα. Κανένα υπονοούμενο, ούτε στα λόγια, ούτε στη μελωδική γραμμή που δεν είναι τίποτε άλλο από την ανεπαίσθητη και γνώριμη της ζωής ανάσα. Η μελωδία, απλώς, συνανασαίνει με το μωράκι, για να μην πω ότι είναι η ανάσα τους γραμμένη σε νότες. Δεν έχει σχήμα, ούτε και σώμα σαν τον έρωτα».

Ψεγάδια: Η συγκίνηση που αναπτύσσεται είναι τόσο δυνατή που αποδυναμώνει και εξοστρακίζει πάραυτα κάποιες ελάχιστες αδυναμίες, τις οποίες ανιχνεύσαμε στο τμήμα της έκδοσης που αφορά τα νανουρίσματα. Οι παρατιθέμενες φωτογραφίες των τραγουδιστών και μουσικών που μετέχουν στις ερμηνείες δεν διαθέτουν πάντοτε αισθητική εναρμονισμένη με τις προδιαγραφές του συνόλου. Ακόμη, το σωστό όνομα του καλού βιολονίστα, που καταθέτει τον ήχο του, είναι Σέρτζιου Ναστάζα και όχι Σέρτζιο Ναστάσα, όπως έχει γραφτεί.

                                          ****************

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 24 Ιουνίου 2009

Νανουρίσματα υψηλής τέχνης

Σε ήχο ελληνικό
Του ΓΙΩΡΓΟΥ Ε. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ:
«νάνι, γέλιο μου και φως μου, άσπρο γιασεμί του κόσμου»
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: LYRA

Δεκαεφτά τραγούδια - νανουρίσματα - πρωτότυπες συνθέσεις εμπνευσμένες από τα παραδοσιακά νανουρίσματα, των οποίων το πνεύμα και τον χαρακτήρα ακολουθούν. Όπως σημειώνεται στην έκδοση, νανουρίσματα έχουν γράψει οι περισσότεροι Έλληνες συνθέτες. Σπανίως όμως έχουμε έναν ολόκληρο κύκλο με νανουρίσματα. Όπως και άλλες μορφές που μας κληροδοτεί η παράδοση, τα νανουρίσματα είναι τόσο παλιά όσο, θα λέγαμε, και τα... νήπια που νανουρίζουν. Τα «βαυκαλήματα» ή «καταβαυκαλήματα» (από το ρ. βαυκαλώ και βαυκαλίζω = αποκοιμίζω παιδί τραγουδώντας) είναι τέτοια αρχαία τραγούδια. Το λεξικό του Σουίδα λέει: «τιθηνείσαι μετ’ ωδής τα παιδία». Εκτός από τις μητέρες τα τραγουδούσαν (περισσότερο μάλιστα) «αι τίτθαι», δηλαδή οι γυναίκες τροφοί, οι βυζάστρες: «...αι δε των τιτθευουσών ωδαί καταβαυκαλήσεις ονομάζονται» (Αθήναιος) αλλά και ο Πολυδεύκης γράφει: «το σείστρον ω καταβαυκαλώσιν αι τίτθαι ψυχαγωγούσαι τα δυσυπνούντα των παιδίων». Δεν αποφεύγω τον πειρασμό μιας σημείωσης για τη (θαυμαστή) γλώσσα: η λέξη «τίτθη» μας έρχεται από το επίθετο «τιθασός» = ήμερος, κατοικίδιος, πράος. «Τιθάς» ονομαζόταν η οικόσιτη όρνιθα, και το ουσιαστικό «τιθασός» σήμαινε την τροφή. Από αυτό και η λέξη «τιτθός» = ο μαστός, και δη, η θηλή του γυναικείου μαστού που τρέφει το παιδί!
    Βαυκαλήματα λοιπόν του Θανάση Μωραΐτη. Ένα έργο που, τολμώ να πω, είναι ό,τι πιο σημαντικό μας έχει δώσει, στη μέχρι τώρα σταδιοδρομία του, ο σεμνός, φιλόπονος και προικισμένος αυτός δημιουργός. Επίσης τολμώ να διατυπώσω τη γνώμη πως, από άποψη καλλιτεχνικής αξίας, ο δίσκος αυτός είναι ένας από τους ελάχιστους που ξεχωρίζουν μέσα στη (βρίθουσα απορριμμάτων) ελληνική δισκοπαραγωγή του τρέχοντος έτους. Όλα τα τραγούδια βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο από κάθε άποψη. Ο πλούσιος και εκφραστικός λόγος και το λυγερό, πλαστικότατο μέλος συνδέονται με τρόπο θαυμαστό αποκαλύπτοντας έναν υψηλό βαθμό γνώσης, τέχνης και ευαισθησίας του δημιουργού.
    Το πεδίο αυτό, ας σημειωθεί (τα νανουρίσματα), είναι ιδιαίτερα απαιτητικό. Για την ακρίβεια η παράδοση που το συνοδεύει (και το σημαδεύει) είναι τόσο πλούσια και δυνατή που δύσκολα επιβιώνει ό,τι κι αν έλθει προς σύγκριση. Το νανούρισμα είναι η πιο τρυφερή έκφραση της λαϊκής σοφίας και γνώσης. Χαρακτηρίζεται από την ευστοχία του στο απαλό και αρμονικό άγγιγμα της παιδικής ψυχής. Πολλά από τα νανουρίσματα της παράδοσης δεν αποτελούν μόνον ιδιαίτερη μορφή έκφρασης με κοινωνικές και παιδαγωγικές διαστάσεις, αλλά και έργα τέχνης θαυμαστά -όχι φυσικά μόνον από τα νήπια, αλλά από κάθε ικανό να συγκινηθεί άνθρωπο. Είναι μια μορφή τέχνης που, ανεξάρτητα από τον πρώτο (πρακτικό) σκοπό της, ανήλθε (διά των καλλιτεχνικών επιτευγμάτων της) σε επίπεδα που, μεταξύ άλλων, προκαλούν και τον ανήσυχο, ερευνητικό και ευαίσθητο ποιητή και μουσικό. Ο Θανάσης Μωραΐτης αναμετρήθηκε –θα έλεγα– με την παράδοση αυτή και στάθηκε δίπλα της όχι μόνον αλώβητος, αλλά και υπερήφανος.
    Υπερήφανοι, υποθέτω, θα αισθάνονται και όλοι οι ξεχωριστοί ερμηνευτές, υπεύθυνοι για την υλοποίηση του έργου: η Νένα Βενετσάνου, η Μαρία Δημητριάδη (στην τελευταία ηχογράφησή της), η Σόνια Θεοδωρίδου, η Λυδία Κονιόρδου σε εξαιρετικές στιγμές. Υποδειγματική και γεμάτη ομορφιά και χάρη η ορχήστρα των οκτώ σπουδαίων μουσικών: Στέλλα Γαδέδη φλάουτο, Βαγγέλης Χριστόπουλος όμποε, Αντώνης Λαγός γαλλικό κόρνο, Μαρία Μπιλντέα άρπα, Σέρτζιου Ναστάζα βιολί, Λαρίσα Βιλεγκζανίνα βιόλα, Ρενάτο Ρίπο βιολοντσέλο, Τάκης Φαραζής πιάνο.

                                        *********************

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ ΝΑΝΙ ΓΕΛΙΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΦΩΣ ΜΟΥ

www.paidikodvd.gr  2009

Ο Θανάσης Μωραΐτης είναι, ίσως, στους περισσότερους, γνωστός, ως ένας “θεοδωρακικός” και “χατζιδακικός” τραγουδιστής, αφού, έχει συνδέσει τ’ όνομά του, με έργα του Θεοδωράκη («Διόνυσος», «Μνήμη της πέτρας») κι ένα μεγάλο αφιέρωμα στον Μάνο Χατζιδάκι («Μέσα απ’ των άστρων τα κλαδιά» & «Φεγγάρια μου παλιά, καινούρια μου πουλιά»). Παράλληλα όμως, ο εκλεκτός αυτός ερμηνευτής έχει –κυριολεκτικά– αφιερωθεί και στη δημοτική μουσική, με εκδόσεις δίσκων με υλικό από την αρβανίτικη παράδοσή του («Αρβανίτικα τραγούδια» & «Τριαντάφυλλο του βράχου»), αλλά και την ενεργή δραστηριοποίηση και την ερευνητική προσφορά του στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο.

Ο δίσκος του, λοιπόν, Νάνι γέλιο μου και φως μου, άσπρο γιασεμί του κόσμου (LYRA / 2009) μας δείχνει, πως ακριβώς, η πλούσια μουσική παράδοσή μας, μπορεί να εμπνεύσει και να γεννήσει καινούρια έργα στο σήμερα, αφού, ο Θανάσης Μωραΐτης μάς παρουσιάζει 17 σύγχρονα νανουρίσματα! Σ’ αυτήν την πρωτότυπη δουλειά του, κρατά, βασικά, το ρόλο του συνθέτη, του στιχουργού και του ενορχηστρωτή και, συμβολικά μόνο, του τραγουδιστή, αφού συμμετέχει ερμηνευτικά μόλις σε δυο κομμάτια.     Όπως μας πληροφορεί το συνοδευτικό δελτίο Τύπου, οι μουσικές κλίμακες που χρησιμοποιεί ο συνθέτης βασίζονται στους “τρόπους” της αρχαίας ελληνικής και δημοτικής μουσικής, στους “ήχους” της βυζαντινής και στα “μακάμια – δρόμους” των ρεμπέτικων. Αξίζει, επίσης, να επισημανθεί ότι το νανούρισμα «Κοιμήσου στα τραντάφυλλα» είναι γραμμένο στην πεντάτονη ανημιτόνια κλίμακα των Ηπειρώτικων τραγουδιών με την ιδιαίτερη πολυφωνική τους γραφή (να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει παραδοσιακό πολυφωνικό νανούρισμα στην Ήπειρο), το «Σιγανά κι αγάλι - αγάλι» είναι γραμμένο σε Λύδιο και Φρύγιο χρωματικό τρόπο και η μελωδική συμπεριφορά του παραπέμπει στο ύφος της αρχαίας ελληνικής μουσικής, έτσι όπως παγιώθηκε από την έως τώρα έρευνα και το «Έχει ο Μάης ομορφιές» είναι γραμμένο στην εξάτονη κλίμακα, γνωστή κι ως κλίμακα του Ντεμπισί (να σημειωθεί ότι η έρευνα έχει εντοπίσει μόνον ένα παραδοσιακό τραγούδι από τα Δωδεκάνησα σ’ αυτήν την κλίμακα).     Όλα δηλαδή τα νανουρίσματα έχουν τις ρίζες τους στην παράδοσή μας, με μια όμως –ας μου επιτραπεί η έκφραση– “λόγια ενορχηστρωτική επεξεργασία Χατζιδακικής ευαισθησίας”, ώστε να τονιστεί ο λυρισμός τους, γι’ αυτό, εξάλλου, τα αποδίδει ένα συμφωνικό σύνολο (φλάουτο, όμποε, γαλλικό κόρνο, άρπα, βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο και πιάνο).     Στιχουργικά, επίσης, παραπέμπουν στον ποιητικό κόσμο του δημοτικού τραγουδιού και των νανουρισμάτων κι, έτσι, ο Θανάσης Μωραΐτης αποδεικνύεται κι ένας πολύ τρυφερός κι ευαίσθητος ποιητής. Να επισημάνω, για παράδειγμα, το συγκινητικό στίχο «… Τ’ άσπρο το κορμάκι του μονάχα ’γώ μυρίζω» στο νανούρισμα «Κοιμάτ’ ο ήλιος ο καλός», τον ερωτισμό που αποπνέει το «χάδια κι αγκαλιές τ’ αγγελικό σου το κορμάκι θέλει» στο «Κοιμάτ’ ο γιόκας μου» και την ποιητική ατμόσφαιρα του «...με του Μαγιού τις μυρουδιές πο ’ρχονται ‘πό τα σένα» στο «Σιγανά κι αγάλι - αγάλι».     Τα 17 σύγχρονα νανουρίσματα τα ερμηνεύουν, σοφά επιλεγμένες για τις, ταιριαστές με το είδος, φωνές τους, η Νένα Βενετσάνου, η Σόνια Θεοδωρίδου, η Λυδία Κονιόρδου κι η αείμνηστη Μαρία Δημητριάδη (αυτές είναι οι τελευταίες ηχογραφήσεις της), αλλά κι ο ίδιος ο Θανάσης Μωραΐτης, καταφέρνοντας, να εκφράσουν όλη την τρυφεράδα και την αγνότητα τους.     Βασικά, τα νανουρίσματα του Θανάση απευθύνονται, στους, ουσιαστικά, μουσικόφιλους, ψαγμένους και ανοιχτούς ακροατές, αλλά, γιατί να μην λειτουργήσουν κι ως μια “άλλη πρόταση” απέναντι στην ευτέλεια των διάφορων παιδικών μουσικών κατασκευασμάτων που δημιουργούν, από πολύ νωρίς, μια ”πλαστική αισθητική”;     Πάντως, αυτή η δουλειά του Θανάση Μωραΐτη δικαιώνει εκείνο που γράφει στο σημείωμά του στο ένθετο του δίσκου : «Ίσως μια γυναίκα που έχει γίνει μάνα να μπορούσε να μας μιλήσει πιο ουσιαστικά για το θέμα –αν και τώρα που το σκέφτομαι, μάλλον αυτή είναι η μόνη που δε θα μπορούσε να το κάνει, γιατί μιλά με περισσότερο φως όποιος ζει στο σκοτάδι». Αφουγκραστείτε λοιπόν αυτό το νανουριστικό μουσικό χάδι του κι ανακαλύψτε το απαλό φως των μελωδιών του!

********************************

 Γκάζι Καπλάνι / για Νανουρίσματα  / ΤΑ ΝΕΑ , 01/11/2005

«Πρόσεξε, μαμά, στο λάμδα»

    Διαβάζω αυτές τις μέρες ένα πολύ τρυφερό βιβλίο-λεύκωμα, το «Νάνι, τ' άνθι των ανθώ -Ωδή στη Μητέρα» (Εκδ. Ίνδικτος) και σκέφτομαι: ιδού κάτι που «ενώνει» όλους τους πολιτισμούς: το νανούρισμα. Είναι, ξέρετε, πιο οικουμενικό και από τα μπλου τζιν. Νανούρισμα στα ελληνικά, νινούλα στα αλβανικά, νάνι νάνι στα ιταλικά, πρισπίβνα πέσεν στα βουλγάρικα, μπερσέ στα γαλλικά, κολιμπέλναγια στα ρώσικα, λιάγκεν στα ρουμάνικα κ.λπ... Οι μητέρες όλου του κόσμου νανουρίζουν τα παιδιά τους σχεδόν με τον ίδιο τρόπο. Όλες τους, λίγο ώς πολύ, καλούν τον ύπνο να έρθει και «να σύρει το μωρό στους μπαξέδες και μαζί με τη μανούλα του να κόψουν μενεξέδες». Και όλες εύχονται το καμάρι τους «να κοιμάται να μερώνει, να ξυπνά να μεγαλώνει»...
    Υπάρχουν και άλλα κοινά στοιχεία στα νανουρίσματα: η αγάπη για τον εαυτό δεν έχει ως προϋπόθεση το μίσος για τους άλλους. Από όσο γνωρίζω τουλάχιστον, δεν υπάρχει κάποιο νανούρισμα που να παροτρύνει το παιδί να μισεί αυτούς που έχουν διαφορετική καταγωγή, εθνικότητα, όνομα ή θρησκεία. Εάν οι άνθρωποι γίνονται μισαλλόδοξοι και φανατικοί όταν μεγαλώνουν, πιστεύω πως αυτό οφείλεται μάλλον σε «νανουρίσματα» αρσενικού γένους κυρίως: όπως ο εθνικισμός, ο ρατσισμός και εν γένει ο κάθε -ισμός.
    Βέβαια, σήμερα, τα νανουρίσματα έχουν ξεθωριάσει. Τα προσεγγίζουμε πλέον ως τα απομεινάρια μιας προνεωτερικής και αγροτικής κοινωνίας. Φαίνεται πως οι σημερινές μητέρες δεν έχουν ούτε χρόνο ούτε υπομονή και ίσως ούτε ταλέντο να τραγουδούν νανουρίσματα. Επιπλέον, υπάρχει και η τεχνολογία: τα παιχνιδάκια, που ζαλίζουν τα παιδιά για να τα σύρουν στον ύπνο. Υπάρχουν οι κασέτες και τα CD με τα παραμύθια: κάτι είναι κι αυτό σε τελευταία ανάλυση...
    Είναι πολλές οι μητρικές μορφές που βρίσκει κανείς στα κείμενα του βιβλίου. Και ανάμεσά τους και εκείνη της ξενιτεμένης μητέρας. Την έχει αποδώσει θαυμάσια ο Τηλέμαχος Κώτσιας στο διήγημα «Προσοχή, μαμά, στο λάμδα». Είναι η ιστορία μιας μάνας, της Χρυσάνθης, που φέρνει τα παιδιά της στην Ελλάδα, «όπως η σκύλα που αρπάζει τα κουτάβια από τον λαιμό όταν αλλάζει κατάλυμα. Τη νύχτα, χωρίς διαβατήρια». Καθαρίζει σπίτια, σκάλες και γραφεία. Τα παιδιά της πάνε σχολείο και αλλάζουν το όνομά τους για να μην ηχούν ξενικά. Μεγαλώνουν και ξαφνικά αρχίζουν να ντρέπονται τη μητέρα τους. Την κρύβουν από τους φίλους τους, από τους δασκάλους τους: γιατί δεν θέλουν να μαθευτεί η καταγωγή τους, γιατί η μητέρα είναι ντεμοντέ: μοιάζει σαν χωριάτισσα και επιπλέον δεν ξέρει να προφέρει σωστά το λάμδα...
    Ενώ εγώ αναρωτιέμαι απλώς: πώς θα ήταν άραγε το νανούρισμα μιας μάνας μετανάστριας σήμερα στην Ελλάδα; Να διακινδυνεύσω κάποιους πρόχειρους στίχους;
«Νάνι νάνι να, κοιμήσου κρίνε μου / νάνι νάνι να μεγαλώσεις και να μη σε ταλαιπωρήσουν / για μια άδεια παραμονής να μη σε ξευτελίζουν. / Νάνι νάνι να, ο αστυνομικός όταν μάθει την καταγωγή σου να μη γίνει θηρίο / τα παιδιά σου να μην αναγκαστούν να αλλάξουν όνομα και σχολείο. / Νάνι νάνι να ριζώσεις φεγγάρι και καμάρι μου σε αυτόν τον τόπο / να κάνεις προκοπή / να γίνεις καλός άνθρωπος σε τούτη τη ζωή. / Νάνι νάνι να, των γιασεμιών την ευωδιά, σου στρώνω και κοιμώ σε / και την αυγή χρυσό κλειδί, μου φέρνουν και ξυπνώ σε.»...

ΥΓ: Το βιβλίο «Νάνι τ' άνθι των ανθώ - Ωδή στη Μητέρα» αποτελεί έμπνευση του μουσικού Θανάση Μωραΐτη. Περιλαμβάνει δε, ένα καταπληκτικό CD με 16 νανουρίσματα που συνέθεσε ο ίδιος ο Θανάσης Μωραΐτης και τραγουδούν η Νένα Βεντσάνου, η Μαρία Δημητριάδη, η Σόνια Θεοδωρίδου και η ηθοποιός Λυδία Κονιόρδου.

                                *************************

Κριτική για νανουρίσματα  / www.avopolis.gr / 2009
από τον Νίκο Σαραφιανό

Νάνι, Γέλιο Μου Και Φως Μου, Άσπρο Γιασεμί Του Κόσμου
17 Σύγχρονα Νανουρίσματα
Θανάσης Μωραΐτης
Εταιρεία: Lyra

Το τραγούδι για παιδιά είναι ένα από τα πλέον δύσκολα είδη με τα οποία μπορεί να καταπιαστεί κανείς. Το έχω ξαναγράψει: τα παιδιά είναι πολύ αυστηροί κριτές, γιατί κρίνουν με αυθορμητισμό και δίχως υστεροβουλίες. Το νανούρισμα, από την άλλη, αποτελεί μια πραγματικά θεάρεστη εργασία που όποιος την έχει βιώσει ως γονιός αντιλαμβάνεται ως ιεροτελεστία. Μια ιεροτελεστία η οποία οδηγεί το βρέφος (ή το νήπιο) από τον κόσμο της πραγματικότητας στον κόσμο του ονείρου, από το πεζό στο φανταστικό. Ο γονιός, σε αυτή την περίπτωση, παίζει το ρόλο του γεφυροποιού ή καλύτερα του καθοδηγητή. Σκοπός του είναι να φτιάξει τις συνθήκες και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα με τέτοιο τρόπο, ώστε ο ύπνος να καταστεί μια καθαρτική και ανέφελη διαδικασία για το παιδί. Για του λόγου το αληθές, συνήθιζα να κοιμίζω την κόρη μου με μουσική ή με το πιάνο στη διάρκεια της βρεφικής της ηλικίας.

    Τον φετινό λοιπόν δίσκο του Θανάση Μωραΐτη, Νάνι Γέλιο Μου Και Φως Μου Άσπρο Γιασεμί Του Κόσμου,  οφείλουμε να τον κρίνουμε (και) μέσα από την οπτική της πρακτικής διαδικασίας του νανουρίσματος. Από αυτή την άποψη η δουλειά του παίρνει άριστα, γιατί είναι φτιαγμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε μπορεί να κοιμίσει με την ίδια ευκολία τόσο παιδί όσο και ενήλικα – ακόμα και κατοικίδιο! Όσον αφορά στο μουσικό μέρος, έχω να παρατηρήσω ότι υπάρχει ενδιαφέρουσα συνθετική σκέψη πίσω από το όλο εγχείρημα. Ο Μωραΐτης έχει δηλαδή αποδυθεί σε ένα πραγματικό κυνήγι μουσικών υλικών από τη δημοτική μουσική, την αρχαία ελληνική και από τη λόγια Δυτική παράδοση. Παρόλα αυτά, όλα ετούτα τα διαφορετικά υλικά δημιουργούν μια αδιάσπαστη ενότητα κατά τη συνένωσή τους. Πολλές φορές όμως η επιλεγμένη ενορχήστρωση (κι αυτή του Μωραΐτη) δημιουργεί την εντύπωση της παρουσίας μιας ημιτελούς ορχήστρας, ενώ στα κομμάτια όπου υπάρχει πιάνο –είτε μόνο του, είτε σε συνύπαρξη με άλλα όργανα– δημιουργείται μια πιο στιβαρή ηχητική σχέση με τη φωνή, αλλά και με τον γενικότερο ήχο. Αυτό συμβαίνει επειδή τα υπόλοιπα όργανα που χρησιμοποιεί ο Μωραΐτης δεν συνηθίζονται (με εξαίρεση την άρπα) σε συνοδευτικό ρόλο. Έτσι ο ήχος βγαίνει κάπως πρίμος, καθώς η μουσική στηρίζεται σε αβέβαιο βάσιμο. Κάποιο πληκτροφόρο όργανο θα έδινε νομίζω τη λύση –ακόμα κι ένα τσέμπαλο.

    Η μουσική του Νάνι Γέλιο Μου Και Φως Μου Άσπρο Γιασεμί Του Κόσμου αποτελεί ένα ταξίδι τόσο μέσα στην Ελλάδα όσο και έξω από αυτήν, αλλά συνάμα και ένα εσωτερικό ταξίδι του δημιουργού στα ηχητικά βιώματά του από το χθες μέχρι το σήμερα. Συνακολούθως και οι στίχοι κινούνται στις ντοπιολαλιές αλλά και στα λογοτεχνικά θέματα της δημώδους ποίησης της Χίου, της Κρήτης, της Ηπείρου, της Νάξου, του βουνού, της θάλασσας, του υλικού μα και πολιτιστικού βίου του Έλληνα, έτσι όπως αυτός έχει εγγραφεί στο πέρασμα των αιώνων. Από την άποψη αυτή ο στίχος δημιουργεί την αίσθηση του αχρονικού-διαχρονικού πλαισίου, μέσα στο οποίο η υποτονική ρυθμική αγωγή έρχεται κατόπιν να συμπληρώσει την κατασκευή ενός κόσμου κινούμενου μεταξύ ξύπνιου και ύπνου, μεταξύ θηλασμού και αποκοιμίσεως του τέκνου στην αγκάλη της μητέρας του.
    Το κλειδί που ξεχωρίζει αυτή τη δουλειά από άλλες είναι, πρωτίστως, το γεγονός ότι το παιδί αντιμετωπίζεται με μια σχεδόν ερωτική φροντίδα από τον νανουριστή. Το αντίστροφο δηλαδή από όσους «πετάνε» τα παιδιά τους μπροστά από μια τηλεόραση… Κατά δεύτερον, την υπογράφει ένας ως προς όλη τη διαδικασία της δημιουργίας της (τραγουδοποιία, ενορχήστρωση), πράγμα σπάνιο στις μέρες μας. Τρίτον, η αείμνηστη Μαρία Δημητριάδη (μία από τις συμμετέχουσες φωνές, στις τελευταίες ηχογραφήσεις της ζωής της), όταν τραγουδάει, σου δίνει την αίσθηση ότι χαμογελάει. Τι όμορφη εικόνα, να βλέπεις μια υπομονετική, χαμογελαστή μαμά πάνω από την κούνια του παιδιού της! Να τονίσω τέλος ότι η Λυδία Κονιόρδου είναι η καλύτερη από όσους ηθοποιούς έχω προσωπικά ακούσει να δοκιμάζονται στο τραγούδι.

                                                ****************************

Κλασικές Συλλογές (HI-TECH) / Κριτική του Χάρη Σαρρή

Θανάσης Μωραΐτης
Αρβανίτικα τραγούδια
FM Records
Διάρκεια: 76:03

Θανάσης Μωραΐτης
Ανθολογία αρβανίτικων τραγουδιών της Ελλάδας
Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (βιβλίο μεγάλου σχήματος με ένθετο CD)

 
Αρβανίτικα τραγούδια
Τι, αλήθεια, έρχεται στο μυαλό του περίφημου «μέσου Έλληνα πολίτη» όταν γίνεται λόγος για μια από τις κατά τόπους μουσικές παραδόσεις της Ελλάδας; Κάποιες φορές λίγα πράγματα, κάποιες φορές περισσότερα, συνήθως όμως συνυφασμένα με μπόλικη δόση φολκλόρ και… λεβεντιάς. Τι γίνεται όμως όταν η εν λόγω παράδοση δεν ευθυγραμμίζεται πλήρως με την κρατούσα αντίληψη που έχει διαμορφωθεί στο πλαίσιο του νεοελληνικού εθνικού κράτους; Με άλλα λόγια, τι γίνεται αν η παράδοση αυτή διαφοροποιείται σε μια από τις τρεις κύριες προϋποθέσεις που συνιστούν ένα εθνικό κράτος; Την κοινή θρησκεία, την κοινή γλώσσα και την κοινή αντίληψη της ιστορίας; Τότε, σίγουρα, τα πράγματα περιπλέκονται. Γιατί υπάρχουν πολλές διαβαθμίσεις στην αντιμετώπιση του διαφορετικού, που ξεκινούν από την ισότιμη μεταχείριση, περνάν από τη σιωπηλή αποδοχή, για να καταλήξουν στον διωγμό…
    Η περίπτωση των Αρβανιτών μάλλον βρίσκεται στη μέση. Μια πληθυσμιακή ομάδα με μακραίωνη παρουσία στον ελλαδικό χώρο, που συνδέθηκε άρρηκτα με τις ιστορικές εξελίξεις που σημάδεψαν τις περιοχές που εγκαταστάθηκαν. Για τον μήνα αυτό, λοιπόν, προτείνουμε δύο εκδόσεις, διαφορετικές μεταξύ τους, που είναι αφιερωμένες στις μουσικές παραδόσεις των Αρβανιτών της Ελλάδας.
    Η πρώτη είναι ένας ψηφιακός δίσκος όπου ανθολογούνται 26 αρβανίτικα τραγούδια από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Η ηχογράφηση έγινε κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας, το 1986, όπου (σε πείσμα των πολλών και ποικίλλων αντιδράσεων) παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά από επίσημο βήμα αρβανίτικα τραγούδια. Πρωταγωνιστής ήταν ο Θανάσης Μωραΐτης, τραγουδιστής και ερευνητής, και μετέπειτα επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Τα περισσότερα τραγούδια αποδίδονται από τον ίδιο, ενώ ακούγονται και κάποιοι από τους πληροφορητές του. «Μαγιά» για το όλο εγχείρημα στάθηκε το ιστορικολαογραφικό υλικό που είχε συλλέξει ο Αριστείδης Κόλλιας.
    Ακούγοντάς τα κανείς, παρατηρεί ότι κινούνται στο μουσικό «περιβάλλον» της περιοχής από την οποία προέρχονται. Αξίζει να σημειώσουμε ότι σε πολλά απ’ αυτά σώζονται αρχέγονα στοιχεία. Γεγονός που εξηγείται αν αναλογιστούμε ότι έχουμε να κάνουμε με κλειστές και ιδιαίτερα συντηρητικές κοινωνίες, που επιπλέον έφεραν το «στίγμα» του διαφορετικού. Έτσι, το ρεπερτόριο αυτό δεν πέρασε από την επεξεργασία που επέφερε η δισκογραφία και η ομοιόμορφη ραδιοφωνική διάδοση.
    Πέρα από τις ερμηνείες του Μωραΐτη, ο δίσκος φέρει τη σφραγίδα του μουσικολόγου, συνθέτη και μαθηματικού Δημήτρη Λέκκα. Πίσω από την όποια διασκευή ή ενορχήστρωση κρύβεται η βαθιά γνώση και συστηματική μαθηματική τεκμηρίωση του Λέκκα για θέματα που αφορούν το θεωρητικό σκέλος της μουσικής. Έτσι, η ορχήστρα (που αποτελείται τόσο από παραδοσιακά όσο κι από δυτικά όργανα) ηχεί με έναν τρόπο που υπογραμμίζει το ύφος και το ιδιαίτερο ήθος των τραγουδιών αυτών. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα γοητευτικό. Αναδεικνύει αφανείς πτυχές του ρεπερτορίου αυτού, καθιστώντας το ελκυστικό σ’ ένα σύγχρονο ακροατήριο, χωρίς ταυτόχρονα να θυσιάζει την ιδιαιτερότητά του.

Ανθολογία αρβανίτικων τραγουδιών της Ελλάδας
Η δεύτερη έκδοση απευθύνεται, σαφώς, σ’ ένα πιο ειδικό κοινό. Η συναυλία του 1986 στάθηκε η αφορμή για τη συστηματική ενασχόληση του Θανάση Μωραΐτη με τη συλλογή αρβανίτικων τραγουδιών, όσο αυτά ήταν ακόμη ζωντανά στη μνήμη κυρίως των παλαιότερων. Έτσι, πέρυσι, υπό την αιγίδα του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, εξέδωσε τον καρπό της μακρόχρονης έρευνάς του: έναν πολυσέλιδο τόμο μεγάλου σχήματος, μια έντυπη ανθολογία, με εκατόν σαράντα αρβανίτικα τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα. Τα τραγούδια είναι καταγραμμένα σε δυτική μουσική σημειογραφία, ενώ στο ένθετο CD περιλαμβάνεται η αρχή του καθενός. Το μεγαλύτερο μέρος προέρχονται από επιτόπιες ηχογραφήσεις ή από τη δισκογραφία, ενώ σε κάποια (που δεν μπορούσαν για τεχνικούς λόγους να παρατεθούν) ακούγεται η φωνή του συγγραφέα.
    Αυτό που προσθέτει στην μεγάλη αξία της Ανθολογίας αυτής είναι τα εισαγωγικά κείμενα, που μεταφέρουν πλήθος ιστορικά, γλωσσολογικά και μουσικολογικά στοιχεία για τους Αρβανίτες της Ελλάδας. Πέρα από τον πρόλογο του μουσικολόγου Μάρκου Δραγούμη (διευθυντή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών) και το σημείωμα για το ιστορικό της έκδοσης από τον Θανάση Μωραΐτη, μπορείτε να διαβάσετε: ένα κείμενο του ιστορικού Λεωνίδα Εμπειρίκου και του συγγραφέα, το οποίο αναφέρεται στις υποομάδες των Αρβανιτών και στους χώρους εγκατάστασής τους. Θέματα που αφορούν ιστορικές εγκαταστάσεις Αρβανιτών σε διάφορες περιοχές μπορείτε να βρείτε σε εκτεταμένα αποσπάσματα από βιβλία και άρθρα των: Κώστα Μπίρη, Σπ. Ασδραχά, Τάσου Καραντή, Γιάννη Γκίκα και Λάμπρου Μπαλτσιώτη. Ενδιαφέροντα στοιχεία για τη γλώσσα περιλαμβάνονται σ’ ένα απόσπασμα του Μιρόσλαβ Ζαμπουότσκι. Τέλος, πολύτιμα είναι τα «Θεωρητικά προλεγόμενα» του Δημήτρη Λέκκα, που δίνουν μια εικόνα της θεωρητικής του σκέψης.
    Οι εκδόσεις αυτές, πέρα από την αισθητική τους αρτιότητα, έρχονται να καλύψουν ένα μεγάλο κενό. Με τον δίσκο έσπασε το «ταμπού» της παρουσίασής τους. Παράλληλα, στην Ανθολογία είναι η πρώτη φορά που μια τέτοιας έκτασης μουσικολογική εργασία – αφιέρωμα σε μια αλλόγλωσση ομάδα βλέπει το φως της δημοσιότητας στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, είναι το πρώτο –καθοριστικό– βήμα, πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχτεί στο μέλλον η συστηματική καταγραφή και ανάλυση των αρβανίτικων τραγουδιών.
    Όσο για τους λόγους που «επέβαλαν» τη σιωπή έως τώρα, σίγουρα ένας κοινωνιολόγος θα ήταν πολύ πιο αρμόδιος να απαντήσει. Είναι σίγουρο πάντως ότι τα τραγούδια αυτά (όπως και πολλές άλλες εκφάνσεις του διαφορετικού), έχουν πέσει θύματα του ιδεολογήματος του εθνικού κράτους. Όπου το κύριο ζητούμενο είναι η ομοιογένεια… Μια στάση που έχει αντίκτυπο και στους ίδιους τους Αρβανίτες, όπως και άλλες αλλόγλωσσες ομάδες. Οι νεότερες γενιές έχουν ενταχτεί πλήρως στην νεοελληνική κοινωνία και λίγες είναι οι φορές που γνωρίζουν τη μητρική τους γλώσσα. Παράλληλα, οι παλαιότεροι αισθάνονται «ένοχοι» για τη γλώσσα και την παράδοσή τους, αρνούμενοι να τα μεταφέρουν στα παιδιά τους…
    Σε πείσμα της λήθης, λοιπόν, που εκτοπίζει ολοένα και περισσότερο τις μνήμες των παλαιότερων, στις εκδόσεις αυτές η μουσική έχει τον πρώτο λόγο. Γιατί τα τραγούδια αυτά διαφύλαξαν (και διαφυλάχτηκαν από) το μεράκι των Αρβανιτών. Αποτελούν μια άλλη, αθέατη στους πολλούς, πτυχή του νεοελληνικού πολιτισμού. Μουσικές που ξαφνιάζουν με την αδρότητα, τη δύναμη και τη γοητεία τους. Απομένει στον καθένα να τις ανακαλύψει και να αποκωδικοποιήσει το νόημά τους!..

                                     ************************

Με τον «γέροντά μου» στην Ουρανούπολη
–ένας μοναχικός μαθητής της μουσικής μιλάει για το σπίτι του γέλιου–
του Θανάση Μωραΐτη

                                                                              εις ανάμνησιν του Ματθαίου Μουντέ

Ο αέρας ευθύνεται για το ότι οι αναμνήσεις, που φορτώνουν με αρώματα και μυρουδιές τα λόγια, κυλάνε σαν τον μεθυσμένο στην κατηφόρα, πότε αργά και τρεκλίζοντας, πότε γρήγορα και ίσια, μα πάντα ονειρικά.
    Κάθε φορά που θυμάμαι τον αέρα πού ’χε το σπίτι του «γέροντά μου» στην Ουρανούπολη, στα σύνορα του Άθω –κι είναι πολλές οι φορές– γίνομαι παιδί. Λύνω τον κόμπο και λύνομαι σε γέλια ξανθά. Όσο κι αν προσπάθησα μερικές φορές να πω «εντάξει μωρέ, ένα ωραίο μέρος ήταν κι αυτό» μού ’ρχεται κατακούτελα η άγια μορφή του «γέροντά μου», ποιητή Ματθαίου Μουντέ και με χτυπά με δύναμη. Η δύναμη προϋποθέτει μοναξιά, την χρειάζεται.
    Η τελευταία φορά ήταν Χριστούγεννα, με τα κοντσέρτα για όμποε του Καρλ Φίλιπ Εμμανουέλ Μπαχ να μη θέλουν να σταματήσουν και με την σπαραχτική Σαπφώ Νοταρά, στο ηχογραφημένο διήγημα του Παπαδιαμάντη «Έρωτας στα χιόνια», να καίει τις ώρες μας, όπως έκαιγε η φωτιά τα χιονισμένα ξύλα στο τζάκι. Ξημέρωνε και σουρούπωνε με μουσική, με πούρα, με το αλάτι στην τσέπη μου να παρακαλά για λίγες κόκκινες ντομάτες που έσπειρε ο κύριος Καμάδας, με τα μπαρμπούνια πού ’χε «φυλάξει» ο κύριος Λεμονιάδης και με λόγια του Ματθαίου. Λόγια κύματα, σιδερωμένα και καθαρά από την χρόνια μπουγάδα που έκαναν στο σώμα και στα μάτια του. Ό,τι και να κάνεις, δεν τη γλυτώνεις την καλημέρα στο γαλάζιο και στα μάτια του «γέροντα» που περιμένουν γεμάτα υπομονή και καλωσύνη να προσφέρουν υγρή αγάπη.
    Παλιότερα νόμιζα ότι ο τέλειος ρόλος είναι να είσαι ανήσυχο πνεύμα. Τώρα θαρρώ πως ο τέλειος ρόλος είναι να είσαι ήσυχο πνεύμα κι αυτόφωτο. Αυτή είναι η πηγή της δημιουργίας μικρών σκέψεων και μικρών πραγμάτων, που είναι αρκετά να βοηθήσουν τη λεμονιά, που μπαίνει στο παράθυρο του δωματίου που με φιλοξενεί ο «γέροντάς μου», ν’ ανθίσει, και το κυριότερο, να το καταλάβεις.
Η μετάβαση από τη χαρά στην απόλυτη χαρά είναι εύκολη, αρκεί να είσαι στο Αθωνίτικης αρχιτεκτονικής σπίτι του Ματθαίου και να κάθεσαι στο ξύλινο τουρέκι του κήπου, με μόνη συντροφιά τρία κεριά να καίνε μαζί με δύο ταμπλέτες για τα κουνούπια, τον «γέροντα», δυο φίλους του από εκεί, τον Παντελή και την Ειρήνη κι ένα στόμα να λέει a cappella πως «είν’ η αγάπη σκόνη και τ’ όνειρο καπνός».                             
                                                                        Αθήνα 16 Φεβρουαρίου 2000
                                                

                                  ****************